Στις φτωχές περιφέρειες η Θεσσαλία και πριν χτυπηθεί από τον «Ντάνιελ»

Σύμφωνα με Πανελλαδική μελέτη του ΙΟΒΕ

– Το κατά κεφαλή εισόδημα των κατοίκων της, το 2020 ήταν σχεδόν στο 1/3 του μέσου όρου της Ε.Ε. και σχεδόν στο ½ από των «Αθηναίων»!

– Ευθύνη και στοίχημα για τον Δημήτρη Κουρέτα να την οδηγήσει τουλάχιστον 2-3 θέσεις υψηλότερα.

– Στα ατού της οι εξαγωγές και η γεωγραφική της θέση.

– ΙΟΒΕ: Μεγαλώνει το χάσμα Κέντρου – Περιφέρειας και η Ελλάδα γηράσκει, πλην της Κρήτης.

Τους τελευταίους μήνες, με αφορμή τις πλημμύρες του περασμένου Σεπτεμβρίου, γίνεται ένας μεγάλος διάλογος για το μέλλον της Θεσσαλίας. Ανάμεσα στις πολλές απόψεις που ακούσθηκαν είναι και αυτές που λένε πως επιβάλλεται να ληφθούν μέτρα για να επανέλθει η Θεσσαλία άμεσα στην προ του Ντάνιελ εποχή. Η αλήθεια όμως είναι πως η Θεσσαλία και προ του Ντάνιελ δεν ήταν από τις ποιο ανεπτυγμένες Περιφέρειες της χώρας. Θα μπορούσε δε κάποιος να ισχυριστεί πως συγκαταλεγόταν στις ποιο φτωχές Περιφέρειες, ειδικά αν ληφθεί υπόψη το κατά κεφαλή ΑΕΠ των κατοίκων της το 2021 βρισκόταν στην 9^η θέση με 13.200 ευρώ όταν ο μέσος όρος της Ελλάδας ήταν 17.000, της Αττικής 23.000 και της Ε.Ε. 32.400!

Με λίγα λόγια ο κ. Κουρέτας παρέλαβε μία φτωχή περιφέρεια η οποία εκτός της γενικής υστέρησης της δέχθηκε ισχυρό πλήγμα και από τα κλιματικά φαινόμενα. Το στοίχημα και η ευθύνη λοιπόν της νέας Περιφερειακής Αρχής είναι να οδηγήσει τα επόμενα χρόνια την Θεσσαλία σε τουλάχιστον 2-3 θέσεις πιο ψηλά.

Η μελέτη του ΙΟΒΕ

Τις «μεγάλες ανισότητες» ανάμεσα σε Αττική και Περιφέρειες ανέδειξε η παρουσίαση της έκθεσης του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) και του Παρατηρητηρίου Περιφερειακών Πολιτικών (ΠΠΠ), για τις κοινωνικές και οικονομικές τάσεις στις ελληνικές περιφέρειες.

Το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη χώρα είχε η Αττική με 23.000 ευρώ το 2021 (αρκετά μακριά από το μέσο όρο της ΕΕ 32.400), έναντι 11.100 ευρώ στη φτωχότερη Περιφέρεια της χώρας, το Βόρειο Αιγαίο, με τις 10 από τις 13 Περιφέρειες να υπολείπονται του εθνικού μέσου όρου, που είναι 17.000 ευρώ κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Εντυπωσιακά υψηλή είναι η συγκέντρωση με δύο Περιφέρειες, καθώς Αττική (47,2%) και Κεντρική Μακεδονία (13,7%) συνεισφέρουν πάνω από το 60% στις εξαγωγές και το εθνικό ΑΕΠ και πάνω από το 50% στις επενδύσεις, μεγέθη που καταδεικνύουν τις σημαντικές διαφορές και ανισότητες μεταξύ των περιφερειών, και το μεγάλο χάσμα ανάμεσα σε Αττική και ελληνική περιφέρεια.

Επενδύσεις

Η διαπεριφερειακή ανισότητα αντικατοπτρίζεται και στις συνιστώσες του ΑΕΠ. Όσον αφορά τις επενδύσεις, βασική προϋπόθεση για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και την ανάπτυξη, οι περιφέρειες της Αττικής και της Κεντρικής Μακεδονίας συνεισέφεραν σχεδόν το μισό των συνολικών εγχώριων επενδύσεων το 2020, το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σε επίπεδο περιφερειών.

Η Ελλάδα γερνάει – Ευχάριστη εξαίρεση η Κρήτη

Η γήρανση του πληθυσμού αναδεικνύεται σε εθνικό θέμα, όπως έχουν δείξει κι άλλες έρευνες. Το πρόβλημα αφορά όλες τις Περιφέρειες, με την Κρήτη να αποτελεί την ευχάριστη εξαίρεση. Η πληθυσμιακή εξέλιξη, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο είναι μείζονος σημασίας τόσο σε όρους οικονομικής ανάπτυξης, όσο και σε επίπεδο κοινωνικής σταθερότητας.

Από την κρίση χρέους και έπειτα, ο μόνιμος πληθυσμός της χώρας συρρικνώνεται με γοργό ρυθμό: από το 2010 έως και το 2022 μειώθηκε κατά 5,9% (από περίπου 11,1 εκατομμύρια το 2010, σε 10,5 εκατομμύρια το 2022).

Ως αποτέλεσμα, το δημογραφικό ζήτημα στην Ελλάδα αναδεικνύεται σε πρόβλημα που απαιτεί συντονισμένες πολιτικές δράσεις.

Η εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΟΒΕ, Παναγιώτη Θωμόπουλου, και του Προέδρου του ΠΠΠ και Εκδότη της Εφημερίδας ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ, Θεόδωρου Λουλούδη.

Τα βασικά σημεία της έκθεσης παρουσίασε ο Επικεφαλής Μακροοικονομικών & Χρηματοοικονομικών Μελετών του ΙΟΒΕ, Γιώργος Γατόπουλος. Ακολούθησε συζήτηση με τη συμμετοχή του Περιφερειάρχη Πελοποννήσου Δημήτρη Πτωχού, της Ομότιμης Καθηγήτριας και πρώην Υπουργού Λούκας Κατσέλη, της Διευθύνουσας Συμβούλου της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας Ισμήνης Παπακυρίλλου και του Γενικού Διευθυντή ΙΟΒΕ και Καθηγητή Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκου Βέττα. Τη συζήτηση συντόνισε η Παυλίνα Σπανδώνη, Διευθύντρια του Παρατηρητήριου Περιφερειακών Πολιτικών.

Βέττας: «Στον πρωτογενή τομέα είμαστε δύο γενιές πίσω»

«Το ζήτημα της παραγωγικότητας της χώρας παραμένει, υπάρχει τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην σύνδεση μεταποίησης – βιομηχανίας. Δε θα φτιάξεις προφανώς εργοστάσια στην Φολέγανδρο, χωρίς εργοστάσια όμως η Πάτρα δεν θα πάει μπροστά. Στον πρωτογενή τομέα είμαστε δύο γενιές πίσω στην τεχνολογία που χρησιμοποιούμε, δεν πρέπει η χώρα να επανέλθει στην εποχή των δίδυμων ελλειμμάτων (δημοσιονομικό και εμπορικό)», υποστήριξε ο γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας.

Κατά τη διάρκειά της παρουσίασης ο κ. Πτωχός τόνισε ότι είναι ανάγκη να ενσωματωθούν τα πορίσματα της στον σχεδιασμό πολιτικής. Περιέγραψε ακόμα τις προκλήσεις της ενδοπεριφερειακής ανισότητας ως διάσταση ιδιαίτερης σημασίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όπως επίσης και τη μετανάστευση και την κλιματική αλλαγή ως ζητήματα που δεν μπορούν να λείπουν από τον σχεδιασμό.

Η κ. Κατσέλη μίλησε για επανοργάνωση του συστήματος με στόχο την επενδυτική επανεκκίνηση. Τόνισε ως αναγκαία συνθήκη την αξιοποίηση των αναπτυξιακών οργανισμών των περιφερειών, προκειμένου να συντονιστεί η συμβολή όλων των ενδιαφερομένων μερών για επιτάχυνση των επενδύσεων. Ανέφερε ότι κάθε περιφέρεια πρέπει, επιπλέον, να έχει 5ετές αναπτυξιακό και επενδυτικό σχέδιο, και τρόπο αποτίμησης των μέτρων πολιτικής.

Παπακυρίλλου:

Δάνεια 220 εκατ. ευρώ με επιδότηση

«Δουλειά μας είναι να μετράμε και να ενεργούμε ταχύτατα» τόνισε η διευθύνουσα σύμβουλος της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, Ισμήνη Παπακυρίλλου. Η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα θα διαθέσει από το Ταμείο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, δάνεια 70 εκατ. ευρώ σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις και 150 εκατ. ευρώ σε μεγάλες επιχειρήσεις με ευνοϊκά επιτόκια και μερική επιδότηση επιτοκίου έως 3%. Μάλιστα όπως είπε, ξεκινούν καμπάνιες ενημέρωσης σε όλες τις περιφέρειες.

Βασικά συμπεράσματα της Έκθεσης

Από την έκθεση του IOBE προκύπτει ότι υπάρχουν περιθώρια για βελτίωση και ευκαιρίες για σύγκλιση σε μια σειρά από τομείς.

Η μείωση και γήρανση του πληθυσμού, αν και αποτελούν εθνικό πρόβλημα, παρουσιάζουν μειωμένη ένταση σε επιμέρους περιφέρειες.

Η οικονομική δραστηριότητα παρουσιάζει ιδιαίτερα υψηλή συγκέντρωση στην Αττική, όπου καταγράφεται με διαφορά και το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ.

Οι δείκτες ανταγωνιστικότητας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιφερειών χωρίς διαχρονική τάση μείωσης των αποκλίσεων.

Οι οικονομικοί δείκτες της νησιωτικής Ελλάδας καταγράφουν πρόσφατα θετικές επιδόσεις, σε τομείς όπως η αγορά εργασίας, οι ρυθμοί ανάπτυξης και ο βαθμός ένταξης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η ετερογένεια μεταξύ περιφερειών παραμένει έντονη σε θέματα εισοδηματικής ανισότητας, υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής προστασίας, όπως το ποσοστό πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας.

Δημογραφικές τάσεις

Η μείωση και γήρανση του πληθυσμού της χώρας, αποτελούν μείζον εθνικό πρόβλημα. Ο πληθυσμός μειώνεται από το 2010, σημειώνοντας σωρευτική μείωση κατά 5,9% έως το 2022. Αντίστοιχη τάση εμφανίζουν και οι περιφέρειες, με ενδεικτικές όμως ετερογένειες, καθώς η ηπειρωτική Ελλάδα συρρικνώνεται πληθυσμιακά γρηγορότερα από τη νησιωτική Ελλάδα. Ο πληθυσμός στη Δυτική Μακεδονία, την Κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο έχει συρρικνωθεί περίπου στο 10%, ενώ το Βόρειο, το Νότιο Αιγαίο, και οι Ιόνιοι Νήσοι έχουν καταγράψει μικρότερη μείωση, γύρω στο 2%. Η Κρήτη είναι η μόνη περιφέρεια στην Ελλάδα που παρουσιάζει οριακά θετικό ρυθμό πληθυσμιακής ανάπτυξης.

Οικονομική Δραστηριότητα και Επιχειρηματικότητα

Καταγράφεται, όπως είναι αναμενόμενο, υψηλή συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας στις περιφέρειες των δύο μεγάλων αστικών κέντρων, όπου πραγματοποιείται πάνω από το μισό των συνολικών επενδύσεων. Η περιφέρεια Αττικής συνεισφέρει σχεδόν το μισό του συνολικού ΑΕΠ, πάνω από το ένα τρίτο των συνολικών επενδύσεων και πάνω από το μισό των συνολικών εξαγωγών. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ παρουσιάζει έντονες αποκλίσεις (στην Αττική καταγράφεται με διαφορά και το υψηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ), ενώ σημειώνεται υψηλή αναπτυξιακή δυναμική των περιφερειών της νησιωτικής Ελλάδα σε σχέση με τις περιφέρειες της ηπειρωτικής Ελλάδας. Στην ηπειρωτική Ελλάδα, οι περισσότερες περιφέρειες που φιλοξενούν σημαντικές βιομηχανικές μονάδες, κατόρθωσαν το 2021 να ανακτήσουν το προ πανδημίας επίπεδο του ΑΕΠ, παρουσιάζοντας ταυτόχρονα υψηλή εξωστρέφεια.

Χρηματοπιστωτικός Τομέας

Ο βαθμός ένταξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων στο τραπεζικό σύστημα είναι υψηλότερος σε Αττική και νησιωτική Ελλάδα. Η ελληνική κρίση έπληξε τις ιδιωτικές τραπεζικές καταθέσεις την περίοδο 2009-2016 σε πολλαπλάσιο βαθμό από το ίδιο το ΑΕΠ, ειδικά στην Αττική. Μετά την κρίση, η ανάκαμψη των καταθέσεων υπερβαίνει την αντίστοιχη του ΑΕΠ, ειδικά στη νησιωτική Ελλάδα και την Αττική.

Η ετερογένεια σε δείκτες χρηματοοικονομικής ένταξης, τραπεζικών καταθέσεων και χορηγήσεων, αναδεικνύει ευκαιρίες για τον τοπικό ρόλο των τραπεζών. Η περιφέρεια της Αττικής, το Νότιο Αιγαίο, η Κρήτη, τα Ιόνια Νησιά και η Ήπειρος εμφανίζονται υψηλά στη σχετική κατάταξη επιλεγμένων χρηματοοικονομικών δεικτών, ενώ αναδεικνύεται η ευκαιρία για σύγκλιση σε ορισμένες περιφέρειες, όπως η Δυτική Μακεδονία, η Δυτική Ελλάδα και η Πελοπόννησος.

Αγορά Εργασίας

Συρρικνώνεται σταδιακά το ποσοστό ανεργίας σε όλη την επικράτεια μετά το 2013, καθώς και η διασπορά αυτού με την ισχυρότερη πτώση να καταγράφεται – όπως και στην περίπτωση της μεγαλύτερης ανόδου του – στην περιφέρεια Αττικής. Η περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας παρουσιάζει διαχρονικά το υψηλότερα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των 13 περιφερειών της χώρας. Η κατανομή της απασχόλησης μεταξύ πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα διαφέρει σημαντικά μεταξύ των περιφερειών.

Κοινωνικές Υπηρεσίες και Κοινωνική Ένταξη

Η ένταση της ανισότητας εισοδήματος και φύλου διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των περιφερειών. Ο κίνδυνος φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού αφορά μεταξύ 17,8% (Κρήτη) και 37,2% (Δυτική Ελλάδα) του συνολικού πληθυσμού κάθε περιφέρειας. Οι γυναίκες απασχολούνται λιγότερο από τους άνδρες. Η απόκλιση κυμαίνεται μεταξύ 16,5% (Αττική) και 31,4% (Στερεά Ελλάδα) του συνόλου της απασχόλησης.

Οι υποδομές υγειονομικής περίθαλψης καταγράφουν σημαντική γεωγραφική ετερογένεια που εν μέρει αντανακλάται στα ποσοστά αυτοαναφερόμενων μη εξυπηρετούμενων ιατρικών αναγκών.

Ξεχωρίζουν περιφέρειες εκτός της Αττικής με υψηλό μερίδιο φοιτητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και περιφέρειες με χαμηλό ποσοστό συμμετοχής νέων σε εργασία ή εκπαίδευση.

Χωροταξία και περιβάλλον

Οι περιφέρειες με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πληθυσμού και επιχειρήσεων έχουν και τις περισσότερες μονάδες διαχείρισης αποβλήτων με εξαίρεση το Βόρειο Αιγαίο το οποίο διαχρονικά σημειώνει περιορισμένο αριθμό μονάδων διαχείρισης αποβλήτων και κατ’ επέκταση μεγάλο όγκο πληθυσμού ανά μονάδα εξυπηρέτησης.

Τα γεωμορφολογικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά της κάθε περιφέρειας αποτελούσαν παράγοντες διαμόρφωσης των χρήσεων γης σε αυτές. Ο πρωτογενής τομέας και τα δάση απορροφούν μικρότερο ποσοστό γης από τον μέσο όρο στην ΕΕ, ενώ καταγράφεται ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό αχρησιμοποίητων και εγκαταλελειμμένων περιοχών.

Τα επίπεδα πληρότητας των ξενοδοχειακών καταλυμάτων διαφέρουν συστηματικά μεταξύ περιφερειών. Συμβάλλοντας και στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, οι χρήσεις γης για πολιτιστικές δραστηριότητες προωθούν την προβολή του πολιτισμού και ταυτότητα της κάθε περιφέρειας. Μετά το 2015, τα ποσοστά χρήσεων γης για πολιτιστικές δραστηριότητες μειώνονται σε όλες τις περιφέρειες (πλην Πελοποννήσου), ενώ η Αττική, το Νότιο Αιγαίο και η Κεντρική Μακεδονία σημειώνουν τα υψηλότερα επίπεδα για το 2018.

Συνοψίζοντας, η έκθεση αναδεικνύει ότι είναι κρίσιμο να συνεχιστεί η συστηματική παρακολούθηση των κοινωνικών και οικονομικών τάσεων σε επίπεδο περιφέρειας, ώστε να διευκολύνεται ο σχεδιασμός πολιτικών που θα λαμβάνουν υπόψιν τα πλέον πρόσφατα στοιχεία και τις ανάγκες ανά περιφέρεια.