Ο συγγραφέας της Ιστορίας του ελληνικού κινηματογράφου μιλά στο «δ» για το αποτέλεσμα του «γάμου» ανάμεσα στις δύο κορυφαίες τέχνες
Ο κ. Γιάννης Σολδάτος είναι ο συγγραφέας της Ιστορίας του Ελληνικού Κινηματογράφου και διευθυντής του εκδοτικού οίκου «Αιγόκερως». Έχει γράψει, μεταξύ άλλων, τα βιβλία: Στον αστερισμό του Κριού, Τρομαχτικές ιστορίες, Πολεμικές ιστορίες, Το αίνιγμα, Εύα, η αγαπημένη των βρικολάκων, Ελένη: Λιοσίων 5Α, Διόνυσος, ο βασιλεύς των ορέων, Αλέξης Δαμιανός, Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, Συνοπτική ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, Ελληνικός κινηματογράφος: ένας αιώνας, Θανάσης Βέγγος: Ένας άνθρωπος παντός καιρού. Έχει διατελέσει καθηγητής Ιστορίας Κινηματογράφου. Είναι επίσης Σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας με τελευταίο μέχρι στιγμής έργο του το «Όταν ο Ρήγας συνάντησε τον Μότσαρτ» ενώ προσφάτως κυκλοφόρησε και το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του «Ελληνικός κινηματογράφος και ελληνική λογοτεχνία».
Συνέντευξη στον συνεργάτη μας Χάρη Μαντέλλο
Ερ: Αρχικά να σας ευχηθώ καλή επιτυχία για το νέο σας βιβλίο και θα θέλαμε να μας πείτε πώς αποφασίσατε να καταπιαστείτε με την σύνδεση ελληνικού κινηματογράφου και ελληνικής λογοτεχνίας. Τι θα βρει σε αυτό ο αναγνώστης;
Απ: Είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο του πολιτιστικού μας γίγνεσθαι που θα μπορούσε να αποδώσει πλούσιους καρπούς, αλλά δεν έχει φτάσει ακόμη στη χρυσή ισορροπία ανάμεσα στις δύο τέχνες. Τα όρια αυτής της μελέτης επεκτάθηκαν ώστε να συμπεριλάβουν, πέρα από τις μεταφορές των λογοτεχνικών έργων στην οθόνη, και όλες τις αλληλεπιδράσεις στην όποια σύμπραξη των δύο τεχνών, αλλά και την όποια συνεργασία των συγγραφέων μας με τους ανθρώπους του κινηματογραφικού θεάματος σε όλους του τους τομείς, όπως οι περιπτώσεις που οι συγγραφείς σκηνοθέτησαν οι ίδιοι έργα τους στον κινηματογράφο, τα διασκεύασαν ή έφτιαξαν το σενάριο για κάποιον σκηνοθέτη, ή τις συνεργασίες των συγγραφέων μας στα σενάρια κάποιων ταινιών, την εμπλοκή στην κινηματογραφική παραγωγή κριτικών ή θεωρητικών, τη γραφή λογοτεχνικών κειμένων από ανθρώπους του κινηματογραφικού κυκλώματος, αλλά και τους επιπλέον συνδυασμούς συνεργασίας ανάμεσα στους λογοτέχνες και τους ανθρώπους του κινηματογράφου μας.
Ερ: Κινηματογράφος και βιβλίο είναι δυο διαφορετικά μεταξύ τους μέσα δημιουργίας συναισθημάτων, προβληματισμών, εικόνων. Πού συναντιούνται και επικοινωνούν οι δύο αυτές τέχνες και πόσο πιστά μπορεί να αποδοθεί μέσω της 7ης τέχνης ο λόγος, το πνεύμα και το όραμα κάποιου συγγραφέα;
Απ: Ναι, αλλά ο Κινηματογράφος άντλησε την τέχνη της αφήγησης από την λογοτεχνία. Το είπε και ο Αϊζενστάιν: «Όσο, όμως, παράξενο κι αν μας φαίνεται, ο κινηματογράφος άρχισε από τον Nτίκενς· από το βικτωριανό μυθιστόρημα ξεκίνησε η πρώτη φάση άνθησης της αισθητικής του αμερικανικού κινηματογράφου που συνδέεται με το όνομα του Γκρίφιθ. Kαι όμως, δεν παύει να ’ναι η αλήθεια και, ακόμη περισσότερο, ο δεσμός αυτός είναι απόλυτα οργανικός, αφού αποτελεί συνέπεια της γένεσης του κινηματογράφου».
Ερ: Από εισπρακτικής άποψης πιστεύετε ότι το κοινό ανταποκρίνεται στην πρόταση των Ελλήνων κινηματογραφιστών για παρουσίαση ενός λογοτεχνικού έργου στην μεγάλη οθόνη ;
Απ: Φυσικά, αν πρόκειται για κάποιο βιβλίο που ενδιαφέρει το κοινό. Το αποδεικνύει περίτρανα και η τηλεόραση.
Ερ: Αν δεν απατώμαι πρέπει να είναι η πρώτη φορά που κάποιος μελετητής του κινηματογράφου ασχολείται στη χώρα μας με το συγκεκριμένο θέμα του παρόντος βιβλίου σε αντίθεση με την αντίστοιχη βιβλιογραφία του εξωτερικού. Είναι θέμα οικονομικής κρίσης, πιθανού χαμηλού ενδιαφέροντος από τον κόσμο ή λόγω κάποιου άλλου παράγοντα η έλλειψη ή η όχι και τόσο συχνή κυκλοφορία κινηματογραφικών εκδόσεων;
Απ: Είναι απλά φτωχή ακόμη η κινηματογραφική μας βιβλιογραφία. Έχουν κατά καιρούς γραφτεί διάφορα άρθρα.
Ερ: Ποιες θεωρείτε τις πιο επιτυχημένες αλλά αντιστοίχως και τις πιο απογοητευτικές μεταφορές λογοτεχνικών έργων στον ελληνικό κινηματογράφο;
Απ: Πολλοί συγγραφείς ευτύχησαν, όπως ο Βιζυηνός, ο Παπαδιαμάντης, ο Θεοτόκης, ο Καζαντζάκης, ο Ευριπίδης, αλλά και κάποιοι ατύχησαν. Αναπτύσσονται όλοι στο βιβλίο. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις επιτυχημένων μεταφορών στον ελληνικό κινηματογράφο είναι τα φιλμ «Μέχρι το πλοίο» του Αλέξη Δαμιανού που βασίστηκε στα διηγήματα «Το δαχτυλίδι» του Σπήλιου Πασαγιάννη και «Νανότα» του Γρηγορίου Ξενόπουλου, «Αντιγόνη» του Γιώργου Τζαβέλλα από την ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, «Η τιμή της αγάπης» της Τώνιας Μαρκετάκη βασισμένη στο μυθιστόρημα «Η τιμή και το χρήμα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, «1922» και «Το ποτάμι» του Νίκου Κούνδουρου που βασίστηκαν η πρώτη στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Ηλία Βενέζη «Το νούμερο 31328» και η δεύτερη σε θέματα των Αντώνη Σαμαράκη, Ιάκωβου Καμπανέλλη, Νότη Περγιάλη και του σκηνοθέτη, «Τα κοράκια» του Τάκη Σπετσιώτη από το διήγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη «Το παράπονον του νεκροθάπτου», «Η καγκελόπορτα» του Δημήτρη Μακρή από το βιβλίο του Αντρέα Φραγκιά, «Ηλέκτρα»-«Τρωάδες» και «Ιφιγένεια» του Μιχάλη Κακογιάννη από τις τραγωδίες του Ευριπίδη, «Χάππυ νταίη» του Παντελή Βούλγαρη από το μυθιστόρημα του Αντρέα Φραγκιά «Ο Λοιμός», «Ξαφνικός έρωτας» του Γιώργου Τσεμπερόπουλου από το μυθιστόρημα «Τάλγκο» του Βασίλη Αλεξάκη, «Τα παιδιά της Χελιδόνας» του Κώστα Βρεττάκου από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Διονύση Χαριτόπουλου, «Το εργοστάσιο» και «Καραβάν σαράι» του Τάσου Ψαρρά από τα μυθιστορήματα του Λάζαρου Παυλίδη, «Ουζερί Τσιτσάνης» του Μανούσου Μανουσάκη από το ομότιτλο βιβλίο του Γιώργου Σκαμπαρδώνη, ταινίες του Νίκου Παναγιωτόπουλου όπως «Ονειρεύομαι τους φίλους μου» (από το βιβλίο του Δημήτρη Νόλλα), «Ο εργένης» (από το βιβλίο του Βαγγέλη Ραπτόπουλου), «Τα οπωροφόρα της Αθήνας» (από το βιβλίο του Σωτήρη Δημητρίου), «Αυτή η νύχτα μένει» (από το βιβλίο του Θάνου Αλεξανδρή) κ.λπ.
Ερ: Κλείνοντας θα θέλαμε να μας πείτε και κάποια στοιχεία για το πρόσφατο θεατρικό έργο σας «Όταν ο Ρήγας συνάντησε τον Μότσαρτ».
Απ: Η ρομαντική φύση του Ρήγα που οδήγησε στην εμπλοκή του σε μια επαναστατική διαδικασία. Ανάλογη είναι η στάση του Μπάυρον. Η μεγαλοφυία του Μότσαρτ που συντηρούσε το πολιτικό κατεστημένο έφερε επανάσταση στη μουσική. Η βαθιά ποιητικότητα των δύο ηρώων με καθόρισε. Από τη στιγμή που η συνάντηση είναι φανταστική, τα πάντα είναι μια πρόκληση για ανατροπή κάθε ισορροπίας, τηρώντας με σεβασμό το νόημα και τα διδάγματα της Ιστορίας. «Πόλεμος πατήρ πάντων», κατά τον Ηράκλειτο και η τέχνη κατά τον Μπρεχτ είναι «το περιττό, που γι’ αυτό το περιττό ζούμε». Εντέλει «Η τέχνη του πολέμου», κατά τον Κλαούζεβιτς.
