Το ελληνιστικό αυτό Βασίλειο έφθανε ως το Αφγανιστάν και τις Ινδίες, ως αποτέλεσμα της πορείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου!
Το Σάββατο 1 Μαρτίου 1997 ο ΦΙΛΟΣ Τρικάλων πραγματοποίησε μία εκδήλωση που έκανε αίσθηση πανελλαδικά. Αφού κατάφερε να φέρει στα Τρίκαλα τον παγκοσμίου φήμης αρχαιολόγο και καθηγητή του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, τον ομογενή Βίκτωρ Σαριγιαννίδη ο οποίος μέχρι τότε είχε δώσει μόνο μία διάλεξη στην Αθήνα, για το σπουδαίο του ανασκαφικό έργο στη Βακτριανή (Βόρειο Αφγανιστάν) όπου ανακάλυψε απίστευτους θησαυρούς από την εποχή του Αλεξάνδρου και των επιγόνων του.
Με αφορμή όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα στο Αφγανιστάν και τον κίνδυνο να αφανιστούν τεκμήρια πολιτισμού και μάλιστα ελληνικού πολιτισμού στην περιοχή, αναδημοσιεύουμε από το φύλλο του «διαλόγου» στις 3-3-1997 το ρεπορτάζ για την εκπληκτική ομιλία του αείμνηστου κορυφαίου επιστήμονα, τον χαιρετισμό του τότε προέδρου του ΦΙΛΟΣ κ. Θεόδωρου Νημά καθώς και πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την εκδήλωση και τα ευρήματα του Σαριγιαννίδη.
Δ.Κ.
ΞΕΧΩΡΙΣΤΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Ήταν μια διάλεξη αλλιώτικη από τις άλλες και εντυπωσίασε το πολυάριθμο κοινό που την παρακολούθησε, αφού ο διακεκριμένος Ελληνορώσος αρχαιολόγος κ. Βίκτωρ Σαριγιαννίδης είπε και έδειξε πολύ σημαντικά πράγματα.
Μετά τον πρόλογο του προέδρου του ΦΙΛΟΣ κ. Θ. Νημά, ο ομιλητής, ο οποίος δεν γνώριζε καλά τα ελληνικά, επειδή δεν τα διδάχτηκε, απευθυνόμενος στο ακροατήριο είπε: «Ξέρετε, οι Πόντιοι λένε: Πολλά να λέω και μπορώ και λίγα και κανένα. Εγώ είπα πολλά θέλω να λέω εσάς και δεν ξέρω την γλώσσαν και είναι μεγάλη αμαρτία να είσαι Έλληνας και να μην ημπορείς να ομιλάς τα ελληνικά».
Γι’ αυτό τον λόγο η ομιλία έγινε στα ρωσικά με τη μεταφραστική βοήθεια του ομογενούς από τη Γεωργία ιστορικού κ. Παναγιώτη Τσατσανίδη.
Ο κ. Σαριγιαννίδης αναφέρθηκε στην αρχή στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου στη Βακτριανή και στην εκεί εγκατάσταση Ελλήνων, οι οποίοι δημιούργησαν το 250 π.Χ. ένα Ελληνοβακτριανό βασίλειο. Εκεί διαμορφώθηκε ένας ελληνιστικός πολιτισμός, ο οποίος καθόρισε για πολλούς αιώνες την μετέπειτα ιστορική πορεία των αρχαίων λαών της Κεντρικής Ασίας. Η επίδραση του Ελληνοβακτριανού βασιλείου έφτανε έως το Αφγανιστάν και την Ινδία, γεγονός που οδήγησε αναπόφευκτα στον αμοιβαίο εμπλουτισμό διαφορετικών πολιτισμών και παραδόσεων. Μια καθαρά τυπική αρχαία ελληνική πόλη, φανερώνουν τα μεγαλοπρεπή ερείπια της Αϊ-Χανούμ, που κτίστηκε από Έλληνες στην αριστερή όχθη του ποταμού Αμού-Νταριά, του αρχαίου Ώξου.
Το Ελληνοβακτριανό βασίλειο καταλύθηκε τον 1ο μ.Χ. αιώνα από μια βάρβαρη νομαδική φυλή, τους Κουσάν, οι οποίοι κατέστρεψαν τα πάντα στον δρόμο τους. Όταν όμως πέρασαν μερικές δεκαετίες, ο αρχαίος πολιτισμός ξαναγεννήθηκε από τις στάχτες του σαν τον φοίνικα, αφού οι κατακτητές σαγηνεύτηκαν από τη γοητεία του ελληνικού πολιτισμού, τον μιμήθηκαν και αντέγραψαν καθετί το ελληνικό. Οι χθεσινοί βάρβαροι νομάδες μετατράπηκαν σε μαλθακούς κατοίκους πόλεων και κολυμπούσαν στη χλιδή, ώσπου ίδρυσαν δικό τους κράτος, την αυτοκρατορία των Μεγάλων Κουσάν.
Κατόπιν ο κ. Σαριγιαννίδης παρουσίασε με προβολή 90 διαφανειών μερικά αντιπροσωπευτικά από τα 20.000 χρυσά ευρήματά του στη βασιλική νεκρόπολη Τιλιά Τεπέ (= Χρυσός Τύμβος), τα οποία χρονολογούνται στον 1ο μ.Χ. αιώνα και προέρχονται από έξι βασιλικούς τάφους (πέντε γυναικών και ενός άνδρα), τους οποίους ανέσκαψε ο ίδιος το 1978.
Τα ευρήματα του Τιλιά Τεπέ αντανακλούν διαφορετικές πολιτιστικές τεχνοτροπίες και παραδόσεις. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από λιγοστά αντικείμενα εισαγωγής από την Κίνα και την Ινδία και νομίσματα από την Παρθία, την Ινδία και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στη δεύτερη ενότητα ανήκουν αντικείμενα κατασκευασμένα με ελληνιστική τεχνοτροπία, τα οποία έπεσαν λάφυρα στα χέρια των νομάδων κατακτητών. Παράδειγμα αποτελεί το υπέροχο αγαλματίδιο αίγαγρου, το οποίο είναι κατασκευασμένο σύμφωνα με τις καλύτερες ρεαλιστικές παραδόσεις της ελληνιστικής τέχνης. Ο κ. Σαριγιαννίδης είπε ότι η αξία του χρυσού αυτού αγαλματιδίου εκτιμήθηκε στο ένα εκατομμύριο δολάρια. Στο ένθετο μέρος του ψέλλιου από τον πέμπτο τάφο απεικονίζεται η θεά Αθηνά, σύμφωνα με τους ελληνορωμαϊκούς κανόνες, όρθια με την ασπίδα και το δόρυ. Η τρίτη ενότητα απαρτίζεται από αντικείμενα με τεχνοτροπία της ύστερης ελληνιστικής περιόδου, τοπικής προελεύσεως. Στην τέταρτη ενότητα οι ελληνιστικές παραδόσεις συγχωνεύονται με τις αρχαίες βακτριανές.
Εντύπωση μεγάλη προκάλεσε η εικόνα μίας ολόχρυσης ζώνης μήκους 97,5 εκ. και βάρους 840 γραμμαρίων.
Στο τέλος της διαλέξεως ο ομιλητής απάντησε σε ερωτήσεις του κοινού.
Αργότερα, όπως πληροφορηθήκαμε, ο συμπολίτης φιλόλογος φροντιστής κ. Δημήτριος Γεωργούλας προσέφερε στον κ. Σαριγιαννίδη το ποσόν των 200.000 δραχμών για την ενίσχυση των ανασκαφών στην Τουρκμενία, όπου ο διακεκριμένος αρχαιολόγος θα μεταβεί στο τέλος του μηνός για να συνεχίσει το έργο του.
Την Κυριακή το πρωί συνοδευόμενος από το Δ.Σ. του ΦΙΛΟΣ επισκέφτηκε τα μοναστήρια των Μετεώρων.
Αυτή η διάλεξη του ΦΙΛΟΣ ήταν πραγματικά από τις πιο σημαντικές που έχουν γίνει στην πόλη μας και αξίζει να σημειωθεί ότι ο ομιλητής, εκτός από την Αθήνα, δεν έχει ξαναδώσει διάλεξη σε άλλη πόλη της Ελλάδας. Και ο ίδιος όμως έμεινε έκθαμβος από την μεγαλοπρέπεια των ιερών Μετεώρων αλλά και από την ανταπόκριση του Τρικαλινού κοινού στην ομιλία του.
Η ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΣΤΗΝ 82η ΔΙΑΛΕΞΗ ΤΟΥ Φ.I.ΛΟ.Σ. (1-3-1997) Από τον κ. Θεόδωρο Νημά
Κυρίες και Κύριοι,
Με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση ο Φιλολογικός, Ιστορικός, Λογοτεχνικός Σύνδεσμος Τρικάλων διοργανώνει την αποψινή διάλεξη, με θέμα: “Οι βασιλικοί τάφοι και ο Ελληνισμός της Βακτριανής” με παράλληλη προ-βολή διαφανειών. Ομιλητής μας είναι ένας διακεκριμένος Έλληνας της Διασποράς, ο οποίος με τις ανακαλύψεις του στην Κεντρική Ασία προκάλεσε τον παγκόσμιο θαυμασμό και ανέτρεψε πολλά έως τώρα ιστορικά δεδομένα.
Είναι ο αρχαιολόγος και καθηγητής του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών κ. Βίκτωρ Σαριγιαννίδης, ο οποίος είναι ποντιακής καταγωγής και έχει γεννηθεί το 1929 στην Τασκένδη του Ουζμπεκιστάν. Ο πατέρας του Ιωάννης Σαριγιαννίδης καταγόταν από την Αργυρούπολη της Τραπεζούντας και η μητέρα του Αθηνά Παπαδοπούλου από τη Γιάλτα.
Ο κ. Βίκτωρ Σαριγιαννίδης δεν διδάχτηκε Ελληνικά, όπως και οι δύο μικρότερες αδερφές του, γιατί το 1938 ο Στάλιν έκλεισε τα ελληνικά σχολεία και προέβη σε εκκαθαρίσεις των εθνικών μειονοτήτων. Ανάμεσα στους πρώτους ήταν και ο πατέρας του, ο οποίος φυλακίστηκε για δύο χρόνια.
Το 1949 γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Σαμαρκάνδης του Ουζμπεκιστάν από όπου αποφοίτησε το 1953 με την ειδικότητα του αρχαιολόγου της Εγγύς και Μέσης Ανατολής. Από το 1955 μέχρι σήμερα εργάζεται στο Ινστιτούτο Αρχαιολογίας της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών (Μόσχα) . Το 1961 έλαβε το Master και το 1975 ανακηρύχτηκε διδάκτωρ της Ιστορικής Επιστήμης. Είναι επίτιμο μέλος της Ελληνικής Ανθρωπολογικής Εταιρείας και μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Επιστημών (Ν.Υ.).
Από το 1949 μέχρι σήμερα είχε ενεργό ρόλο στις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Τουρκμενία και από το 1969 στο βόρειο Αφγανιστάν(αρχαία Βακτριανή). Ως επικεφαλής της ανασκαφής το 1978 ο κ. Σαριγιαννίδης έφερε στο φως τη Βασιλική Νεκρόπολη Τιλλιά Τεπέ (1ος μ.Χ. αιώνας), όπου βρέθηκαν περισσότερα από 20.000 χρυσά αντικείμενα. Αυτή θεωρήθηκε “ως η ανακάλυψη του αιώνα”. Δυστυχώς τα πολύτιμα αυτά ευρήματα, τα οποία φυλάσσονταν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Καμπούλ χάθηκαν μετά την εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν το 1988 και τον εμφύλιο πόλεμο που επακολούθησε. Σώζονται μόνον οι φωτογραφίες των Σοβιετικών αρχαιολόγων, τις οποίες απόψε θα δούμε.
Οι έρευνές του στην έρημο Καρα-Κουμ της Τουρκμενίας φανέρωσαν την άγνωστη μέχρι τότε χώρα της Μαργιανής και την πιθανότητα σύνδεσης του πολιτισμού της (αρχές της 2ης π.Χ. χιλιετίας) με τον Κρητο-Μυκηναϊκό πολιτισμό. Οι συνθήκες, υπό τις οποίες διενεργούνται οι ανασκαφές εκεί είναι ιδιαίτερα αντίξοες(ανεπαρκής διατροφή, απαγορευτικές θερμοκρασίες, έλλειψη φαρμάκων, αναγκαίου εξοπλισμού κ.ά.). Και σαν μην έφταναν όλα αυτά, τα τελευταία χρονιά η ρωσική και η τουρκμενική κυβέρνηση σταμάτησαν τη χρηματοδότηση των ανασκαφών λόγω οικονομικών δυσχερειών.
Αρωγοί στην κρίσιμη στιγμή ήρθαν το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, το Εθνικό Ίδρυμα Υποδοχής και Αποκαταστάσεως Παλιννοστούντων Ομογενών Ελλήνων και η Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων Νοτίου Ελλάδος. Ωστόσο όμως υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στην εκταμίευση των χρημάτων αυτών.
Ο κ. Σαριγιαννίδης έχει γράψει περισσότερα από 200 άρθρα και 15 βιβλία, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και εκδοθεί σε πολλές χώρες.
Για τις ανακαλύψεις του έχουν εκφραστεί με τα πιο κολακευτικά λόγια σπουδαίοι επιστήμονες και ο διεθνής τύπος:
Παραθέτουμε ενδεικτικές κρίσεις:
“Οι μεγαλύτεροι ειδικοί επιστήμονες από διάφορες, χώρες χαρακτήρισαν αυτή την ανακάλυψη ως το αρχαιολογικό εύρημα του αιώνα” (Βετσέρνια Μόσκβα,28-3-1979).
“Οι θησαυροί που βρέθηκαν στο Αφγανιστάν μπορούν να ανταγωνιστούν τους θησαυρούς του τάφου του Τουταγχαμών” (New York Times, 13-4-1979) .
“Οι σοβιετικές ανασκαφές έφεραν στο φως θησαυρούς από τάφους στο Αφγανιστάν” (Washington Post, 12-4-1979) .
“Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί την ανακάλυψη τόσο ανεκτίμητων θησαυρών σε ένα μικρό λόφο, μέσα σε μια βαμβακοφυτεία στα προάστια της πόλης Σιμπεργκάν” (Times, 20-6-1979) .
0 αείμνηστος Μανόλης Ανδρόνικος, ο οποίος είχε επίσης πραγματοποιήσει σημαντικές ανακαλύψεις, προλογίζοντας την Ελληνική έκδοση του βιβλίου “Βασιλικοί Τάφοι στη Βακτριανή”, μεταξύ άλλων γράφει: “Θεωρώ τιμή μου και χαρά μου που προλογίζω το σημαντικό έργο του συμπατριώτη και συναδέλφου σοβιετικού επιστήμονα”.
Ο καθηγητής της προϊστορικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Γιώργος Χουρμουζιάδης, ο οποίος πήγε στον χώρο ανασκαφών του κ. Σαριγιαννίδη στην Κεντρική Ασία, έγραψε σχετικά: “Να που ήρθε μια μέρα για να βρεθώ στην έρημο του Καρα-Κούμ μαζί με τον άνθρωπο που συνάντησα μέσα σ’ ένα βιβλίο πριν από 23 χρόνια. Ναι, τον Οκτώβριο του 1995 έσφιγγα το στιβαρό χέρι του Βίκτωρα Σαριγιαννίδη στο Γκανούρ, εκεί όπου αυτή η “βιβλική” μορφή της κεντροασιατικής αρχαιολογίας πραγματοποιεί τις ανασκαφές του τα τελευταία 20 χρόνια. Τον Β. Σαριγιαννίδη πρέπει να τον γνωρίσει κανείς στην έρημο και όχι μέσα στο βιβλίο. Να τον συναντήσεις εκεί που είναι ζωντανός… (να γευτείς) με άνεση την αρχαιολογική σοφία ενός ανθρώπου και μαζί την ανθρώπινη ουσία ενός αρχαιολόγου. Κατανοείς τις μεθοδολογικές του επιλογές, βιώνεις τις δυσκολίες και την ουσία μιας ερευνητικής περιπέτειας, όπως αυτή παίρνει υπόσταση ιστορική, εκεί όπου ο Μεγαλέξανδρος κυνήγησε τον Σπιταμένη, τον πιο σκληρό του αντίπαλο στις ΒΑ εσχατιές του περσικού κράτους• συζητάς, ακόμα και κατανοείς τις θεωρητικές του απόψεις με βάση τις οποίες αναπτύσσει την έρευνά του και ερμηνεύει τα αποτελέσματά της”.
Αυτός, Κυρίες και Κύριοι, είναι ο αποψινός μας ομιλητής. Είναι ο επιστήμονας, οποίος, εκτός των άλλων, αντιμετώπισε πιο έμμεσα και επιστημονικά το νόημα της μακρινής εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ερμηνεύοντάς το ως κίνηση ιστορικής μοίρας προς τις ρίζες ενός ευρύτερου Ελληνισμού, την οικουμενικότητα του οποίου ακόμα δεν έχουμε συνειδητοποιήσει.
Είναι πράγματι μεγάλη η τιμή που γίνεται απόψε στο βήμα του Φ.I.ΛΟ.Σ., αλλά και στην πόλη των Τρικάλων.
Δεν έχω παρά να ευχαριστήσω θερμά τον εκλεκτό μας προσκεκλημένο, για την τιμή που μάς έκανε να μάς παρουσιάσει απόψε τα αποτελέσματα των ερευνών του. Ευχαριστώ επίσης και τον κ. Παναγιώτη Τσατσανίδη, ο οποίος αποδέχτηκε ευχαρίστως να έρθει από τη Θεσσαλονίκη, για να μεταφράζει την ομιλία του κ. Σαριγιαννίδη, η οποία θα γίνει στη Ρωσική γλώσσα, για καλύτερη απόδοση των επιστημονικών εννοιών. Ευχαριστώ επίσης και όλους εσάς που μάς τιμήσατε με την παρουσία σας.
Παρακαλώ τον κ. Καθηγητή να λάβει τον λόγο, καθώς και τον κ. Τσατσανίδη για τη μετάφραση.
Στο τέλος θα γίνει συζήτηση.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΝΗΜΑΣ, δ.φ.
