Ενδιαφέρουσες αναλύσεις και προσεγγίσεις σε έννοιες του πολιτικού σκηνικού, από τον καθηγητή Πολιτειολογίας του Παντείου στην παρουσίαση του βιβλίου του στα Τρίκαλα
Της Αφροδίτης Νανάκη
«Έχω πειστεί ότι ο κόσμος που θα αφήσουμε στα παιδιά μας θα είναι πιο άδικος. Θα είναι όμως ντροπή δική μας, να είναι και λιγότερο δημοκρατικός. Διότι και με αυτό φλερτάρουμε σήμερα. Όχι με την ιδέα ενός κόσμου πιο άδικου, από τη δεκαετία του ’60 και του ’70, αλλά και λιγότερου δημοκρατικού».
Με αυτά τα λόγια ολοκλήρωσε την ομιλία του ο καθηγητής κ. Δημήτρης Χριστόπουλος το βράδυ της περασμένης Παρασκευής στο Μουσείο Τσιτσάνη όπου παρουσιαζόταν το βιβλίο του «Ταξίδι στο κράτος. Κυριαρχία, δίκαιο και δικαιώματα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πόλις».
Ο κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών Παντείου Πανεπιστημίου θέλησε, όπως είπε, εκτός από τους φοιτητές του να εισάγει και τους υπόλοιπους πολίτες στις έννοιες του κράτους δικαίου, της κυριαρχίας, του έθνους και των δικαιωμάτων γράφοντας ένα βιβλίο που διαβάζεται σαν ένα συναρπαστικό ταξίδι στην πολιτική σκέψη και στην πολιτική πράξη.
Το βιβλίο είναι μια πρόκληση να σκεφτούμε
«Η έννοια του ταξιδιού που χρησιμοποιείται μεταφορικά για το κράτος έχει πραγματικά αυτό το στοιχείο της ανάγκης με ζωτικό τρόπο να καταλάβουμε την ανατομία της πολιτικής οργάνωσης της εξουσίας στη νεωτερικότητα, στις μέρες μας, όπως έχουμε την ανάγκη να καταλάβουμε την ανατομία του ανθρώπινου σώματος ώστε αν χρειαστεί να δώσουμε τις πρώτες βοήθειες σε κάποιον που πνίγεται.
Επειδή λοιπόν είναι βασικό συμφραζόμενο της κοινωνικής οργάνωσης και της συμβίωσης η πολιτική εξουσία, δηλαδή το ποιος και πώς κάνει κουμάντο, προσπαθώ με απλές ερωτήσεις να βάλω τον αναγνώστη να σκεφτεί πράγματα τα οποία βασίζονται σε λέξεις που σίγουρα τις ξέρει (λαός, κράτος, έθνος, επικράτεια, δικαιώματα, κράτος δικαίου, Σύνταγμα), αλλά συνάμα να προσπαθήσει να τις απομυθοποιήσει. Γιατί αυτές οι λέξεις λάμπουν και ότι λάμπει μας θαμπώνει με την ακτινοβολία του. Μια λέξη που κατεξοχήν λάμπει είναι το έθνος. Η πιο λαμπερή λέξη της νεωτερικότητας. Αυτό που μας ενώνει κι αυτό που μας χωρίζει. Το έθνος είναι συνάμα ένας μηχανισμός συμπερίληψης, είναι η κοινότητα των ανθρώπων που θέλουν κράτος και γι’ αυτό στήνουν την αλληλεγγύη τους, αλλά έχει και μια σκοτεινή πλευρά, είναι ένας μηχανισμός, ένα εργαλείο αποκλεισμών, σκληρής βίας, εθνοκαθάρσεων, πολέμων. Το έθνος είναι συνάμα και χειραφέτηση, αλλά και υποδούλωση».
Ο ίδιος αναφέρθηκε και σε άλλες «δίκοπες-δισυπόστατες», όπως τις χαρακτήρισε, λέξεις του πολιτικού σκηνικού όπως το κράτος (κοινωνική φροντίδα αλλά και βία), το Σύνταγμα (επιβολή αλλά και εγγύηση), τον λαό (συμπερίληψη αλλά και αποκλεισμός) και τα δικαιώματα (εργαλεία εγγυήσεων και συνάμα πολιτικές νομιμοποίησης της εξουσίας).
Η ιστορικότητα των εννοιών, ανατρέπει τα θέσφατα των εννοιών
«Η ιστορία δεν είναι καμιά προδιαγεγραμμένη πορεία, όπως νομίζουν κατά καιρούς οι διαφόρων τύπου ντετερμινιστές» υπογράμμισε στη συνέχεια ο κ. Χριστόπουλος για να επικαλεστεί το παράδειγμα των βεβαιοτήτων του καλύτερου μέλλοντος που αποσαθρώθηκαν. «Η κρίση έγινε καθεστώς, κανονικότητα. Περιγράφαμε την κρίση χρησιμοποιώντας το λατινικό γράμμα V, ήμασταν ψηλά, πέσαμε και θα ξανανέβουμε. Ποιο V; Περάσαμε στο L, ήμασταν ψηλά, πέσαμε και συνεχίζουμε χαμηλά. Κι αυτό δεν είναι κρίση. Οι νέοι σήμερα, ξέρουν ότι δεν θα πάρουν σύνταξη. Αυτό το βιώνει ο άλλος ως ριζωμένη πεποίθηση που καθοδηγεί το βιοτικό του σχέδιο. Εμείς το βιώσαμε ως κρίση, οι πιο μεγάλοι».
Μιλώντας για το απρόσμενο στην ιστορικότητα των εννοιών, επικαλέστηκε το παράδειγμα του Γιάννη Αντετοκούνμπο: «Ποιος θα περίμενε πριν από δεκαπέντε χρόνια ότι ο επιδραστικότερος Έλληνας του 21ου αιώνα θα ήταν ένας μαύρος 2.20; Βλέπουν οι Αμερικάνοι στο Μιλγουόκι τον “Greek Freak” και νομίζουν ότι οι Έλληνες είναι κάπως έτσι. Και έρχονται εδώ πέρα και βλέπουν κάτι κοντούς βλάχους 1.60! Έτσι είναι η ιστορία. Η ιστορία είναι η τέχνη του αναπάντεχου».
Η κανονικότητα στην ιστορία του κράτους είναι το αναπάντεχο και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε έτοιμοι για αναπάντεχες ιστορίες, σημείωσε ο ομιλητής για να προσθέσει:
«Βρισκόμαστε σε μια ιστορική στιγμή η οποία εγκυμονεί πολλές απειλές, πολλούς κινδύνους και κρίσιμους ζωτικούς μετασχηματισμούς εννοιών και θεσμών. Η ιστορία των υποκλοπών για παράδειγμα είναι μια τέτοια ιστορία. Εκείνο το καταπληκτικό έργο για την Ανατολική Γερμανία “Οι ζωές των άλλων” το βλέπουμε σήμερα στην ελληνική του βερσιόν».
Καταλήγοντας σχολίασε το εξώφυλλο του βιβλίου του στο οποίο απεικονίζεται ένας Κένταυρος. «Ο Μακιαβέλλι όταν συμβούλευε τον ηγεμόνα του, του έλεγε πως οι αρχαίοι Έλληνες στέλναν τα παιδιά να τα εκπαιδεύσουν οι Κένταυροι στο Πήλιο, γιατί ο Κένταυρος ενσαρκώνει και το γήινο, το ζωικό, τη δύναμη, τη βία –με το κάτω μέρος του σώματος- και το ανθρώπινο, δηλαδή το μυαλό, τον ορθολογισμό, το νου και την καταλλαγή. Η βία και ο ορθός λόγος είναι τα στοιχεία που συνθέτουν τον κυρίαρχο. Και νομίζω ότι ο Κένταυρος συνθέτει το τι είναι το κράτος, τι είναι η κυριαρχία».
Βασ. Παπαστεργίου: Ο Δημήτρης Χριστόπουλος είναι ένας τολμηρός δημόσιος διανοούμενος
Της ομιλίας του συγγραφέα προηγήθηκε η τοποθέτηση του συμπολίτη μας δικηγόρου Αθηνών κ. Βασίλη Παπαστεργίου ο οποίος έκανε λόγο για έναν τολμηρό δημόσιο διανοούμενο, ξεχωρίζοντας τρία στοιχεία της προσωπικότητάς του που τον κάνουν μια ιδιαίτερη περίπτωση:
–Το πρώτο είναι το θάρρος του: «δεν θα διστάσει να πάρει το λόγο και να διατυπώσει θέσεις αντιδημοφιλείς, πολλές φορές αιρετικές και επικίνδυνες, πρώτα απ’ όλα για τον ίδιο (πρόταση για σύνθετη ονομασία στο Μακεδονικό τη δεκαετία του ’90, την υπεράσπιση των μειονοτικών γλωσσών, αλλά και τον χαρακτηρισμό «νομικά απαράδεκτου και πολιτικά απολύτως λανθασμένου» του αιτήματος να βγουν στη δημοσιότητα όλα τα ονόματα από τη λίστα των 212 χρηστών που είχαν συνομιλήσει με το προφίλ της 12χρονης που βιάστηκε στον Κολωνό). «Είτε διαφωνεί κανείς είτε συμφωνεί, δεν μπορεί παρά να αναγνωρίσει μια τόλμη στην έκφραση που βασίζεται πάνω στο σεβασμό των αρχών του κράτους δικαίου».
–το δεύτερο στοιχείο είναι η ανάγκη η άποψή του να μετουσιώνεται σε πολιτική πράξη: υπό την προεδρία του στην Ελληνική Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα επεξεργάστηκε και πρότεινε το σχέδιο που έγινε νόμος που απέδωσε για πρώτη φορά την ιθαγένεια στα παιδιά των νόμιμων μεταναστών στη χώρα μας
–και το τρίτο είναι η διεθνής ματιά του: υπήρξε επί χρόνια πρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Ενώσεων για τα Δικαιώματα των Ανθρώπων και αυτό του επέτρεψε να βρεθεί από την Κολομβία έως την Ινδονησία και εκεί να έρθει σε επαφή με σημαντικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που για τις κοινωνίες αυτές ήταν ζητήματα ζωής και θανάτου.
Για τον συγγραφέα και το βιβλίο του μίλησε επίσης η νομικός-υποψήφια διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου κ. Γεωργία Σπυροπούλου, ενώ η απόφοιτος της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Παντείου κ. Μαρίνα Κοντοτόλη τον προλόγισε και συντόνισε τη συζήτηση.
Η εκδήλωση – παρουσίαση συνδιοργανώθηκε από το βιβλιοπωλείο του Κωστή Τσιοπελάκου.
