Ο αγώνας του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης της ΕΦΑ Τρικάλων για την επιβράδυνση της φυσικής φθοράς των αρχαιολογικών ευρημάτων
Της Αφροδίτης Νανάκη
Σε μια πρώτη επαφή με τον θαυμαστό κόσμο της συντήρησης αρχαιοτήτων ανέλαβαν να μας φέρουν οι άνθρωποι που στελεχώνουν το Τμήμα Συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων. Την περασμένη Παρασκευή, στο πλαίσιο του εορτασμού της Ευρωπαϊκής Ημέρας Συντήρησης απηύθυναν ανοιχτό κάλεσμα στο κοινό και όσοι ανταποκριθήκαμε και συγκεντρωθήκαμε στο χώρο της Αρχαιολογικής Συλλογής στην οδό 25ης Μαρτίου, γνωρίσαμε τις αθέατες πλευρές του επαγγέλματός τους, παρακολουθώντας την πορεία ενός αρχαίου αντικειμένου από την ανασκαφή μέχρι την μεταφορά του στο εργαστήριο.
Οδηγοί μας οι συντηρήτριες Ελένη Τριανταφύλλου και Άννα Σεμερτζίδου, οι οποίες με τη βοήθεια φωτεινών διαφανειών προσπάθησαν να μας δώσουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον ρόλο του συντηρητή στο ανασκαφικό πεδίο, αλλά και για τα πρώτα σωστικά μέσα που χρησιμοποιούν για να διασώσουν «τραυματισμένα» αντικείμενα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Από δεξιά ο τμηματάρχης Συντήρησης Μαργαρίτης Μητσάτσικας,
οι συντηρήτριες Ελένη Τριανταφύλλου και Άννα Σεμερτζίδου και η υπεύθυνη αρχαιολόγος
της ανασκαφής στο Ασκληπιείο της Αρχαίας Τρίκκης Ελένη Τσιμπίδα.
Ήταν πραγματικά συναρπαστικό να παρακολουθείς τον τρόπο με τον οποίο επεμβαίνουν για να επιβραδύνουν τη φυσική φθορά των αντικειμένων που έχουν αξιολογήσει ως σημαντικά να διασωθούν. Να εξετάζουν αρχικά τη σύσταση των υλικών τους, τον τρόπο κατασκευής τους, την έκταση της φθοράς και τα αίτια που την προκάλεσαν προκειμένου να επιλέξουν τις τεχνικές-μεθόδους που θα χρησιμοποιήσουν για την αποκόλληση από το σημείο ανεύρεσης και την μεταφορά τους.
Εντυπωσιακές ήταν και οι φωτογραφίες που αποτύπωναν τεχνικές όπως το «φάσκιωμα» ενός αρχαίου ευρήματος με νάρθηκα φτιαγμένο από γύψο ή από πολυουρεθάνη, με γάζες, με ελαστικούς επιδέσμους για να το σηκώσουν με ασφάλεια από το χώμα και να το αποσπάσουν. Στιγμή που όπως υπογράμμισαν είναι πολύ κρίσιμη για τη μελλοντική ζωή του, αφού η μεγάλη αγωνία τους έγκειται στο να μετριάσουν όσο γίνεται περισσότερο το σοκ από την απότομη αλλαγή περιβάλλοντος και να περισώσουν όλες τις πληροφορίες που κουβαλάει. Γιατί μπορεί ένα αντικείμενο να είναι φαινομενικά ακέραιο όταν βρεθεί, συνήθως όμως είναι σπασμένο σε άπειρα κομμάτια και απλώς το χώμα είναι εκείνο που το συγκρατεί στη θέση του.
Τους θαυμάσαμε για την τεράστια υπομονή που επιδεικνύουν, τον χρόνο που διαθέτουν αφειδώλευτα και την χειρουργική ακρίβεια με την οποία επεμβαίνουν για να καθαρίσουν και να ενισχύσουν τα φθαρμένα τμήματα.
Μεταξύ άλλων πληροφορηθήκαμε πως:
-η συντήρηση είναι ένας πολύ νεότερος επιστημονικός κλάδος και καθιερώθηκε από τη δεκαετία του 50 και μετά. Μέχρι τότε ήταν στα χέρια εμπειρικών, ενώ η πρώτη επιστημονική σχολή άρχισε να λειτουργεί στη χώρα μας στις αρχές τις δεκαετίας του 1980.
– μέχρι το 2017 το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης Τρικάλων ήταν παράρτημα άλλων Εφορειών και δεν γινόταν σ’ αυτό η συντήρηση των αρχαιολογικών ευρημάτων, πλην των κεραμικών. Όταν το Τμήμα τέθηκε υπό την ευθύνη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων η προϊσταμένη του κ. Κρ. Μαντζανά-κατόπιν εισηγήσεων του τμηματάρχη κ. Μαρ. Μητσάτσικα- προέβη σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να εξοπλιστεί πλήρως με όλα τα απαραίτητα εργαλεία και πλέον όλα τα αντικείμενα που βλέπουν το φως από την αρχαιολογική σκαπάνη στο νομό, να μεταφέρονται και να συντηρούνται στο κτίριο της Αρχαιολογικής Συλλογής.
-το επάγγελμα του συντηρητή αν και έχει θεωρητικό υπόβαθρο συνδυάζεται με τη χειρωνακτική εργασία. Απαιτεί, εκτός από την κατάρτιση, και δεξιοτεχνία. Η αρμοδιότητα του συντηρητή δεν σταματά στην αποκατάσταση του μνημείου, δεδομένου ότι έχει και τον πρώτο λόγο στην υπόδειξη των περιβαλλοντικών παραμέτρων όπου αυτό θα εκτεθεί ή θα αποθηκευτεί
– η δουλειά σε μια ανασκαφή είναι προϊόν διεπιστημονικής συνεργασίας αρκετών ειδικοτήτων όπως αρχαιολόγων, συντηρητών, ιστορικών, τοπογράφων κ.α., ενώ πολύτιμες είναι και οι γνώσεις και η εμπειρία των εργατοτεχνιτών.
Την ενημέρωση παρακολούθησαν και σπουδαστές του Τμήματος Φύλακες Μουσείων και Αρχαιολογικών Χώρων που λειτουργεί στο Δημόσιο ΙΕΚ Τρικάλων.
