Ένα άρθρο του Ιωάννη Παπασωτηρίου στο περιοδικό “ΘΕΣΣΑΛΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ” το έτος 1937 μέσα από με στοιχεία και φωτογραφίες περιγράφει την κατάσταση στην επαρχία Καλαμπάκας από την απελευθέρωση μέχρι την ημερομηνία δημοσίευσης.
(Το άρθρο παρατίθεται όπως είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα με πολυτονικό σύστημα)
Σήμερα δημοσιεύονται σαν εισαγωγή γεωγραφικά της επαρχίας και στοιχεία για τις κοινότητες Καλαμπάκας και Καστρακίου θα ακολουθήσουν σε συνέχειες οι υπόλοιποι δήμοι και κοινότητες.
Ενδιαφέροντα τα όσα πληροφορούμαστε για την κατάσταση στην πόλη της Καλαμπάκας και της… “σκιάς” της, του Καστρακίου, την διοικητική δομή, την συγκοινωνία, την εκπαίδευση, τα δημόσια κτίρια,τις λειτουργούσες τότε υπηρεσίες, το εμπόριο, τους φορείς, την γεωργοκτηνοτροφική δραστηριότητα των κατοίκων τους αλλά και στοιχεία για τους ανθρώπους που έπαιξαν σημαίνοντα ρόλο εκείνη την εποχή στην… συμπρωτεύουσα του νομού.
Ενδιαφέρουσες και οι φωτογραφίες με κυριότερες αυτές από την επίσκεψη του βασιλέως Γεωργίου του Β’ στην περιοχή που δημοσιεύονται για πρώτη φορά στο διαδίκτυο
Υπό ΙΩΑΝΝΟΥ ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ
«. . . Πρότερον μέν ουν και πόλεις ή σαν έν τοϊς έθνεσι τούτοις, Αΐγίνιον δέ Τυμφαίων καί πόλις Όξύνεια περί τον ’Ίωνα ποταμόν,πλησίον δέ καί Αίγινίου καί αΐ τού ’Ίωνος εις τόν Πηνειόν συμβολαί…»
(Στράβωνος Γεωγραφικά, βιβλ. Ζ’, κεφ. Ζ’ 8 9).
Α’ ΟΡΗ
Ή Επαρχία Καλαμπάκας πρός Δ. περιβάλλεται ύπό τής ξακουστής καί χιλιοτραγουδημένης Πίνδου, ή όποια χωρίζει την Θεσσαλίαν άπό τήν ’Ήπειρον.
Κορυφαί σπουδαιότεραι τής Πίνδου κατά τήν επαρχίαν Καλαμπάκας είναι ή Ζιγγία, ό Λάκμων (Ζυγός) καί τό Περιστέρι (2100 μ.), ή υψηλότερα κορυφή τοΰ τμήματος τούτου, έξ ου πηγάζουσιν άκτινοειδώς ώς άπό κέντρον πέντε κύριοι ποταμοί τής Ελλάδος:
1) Ή Βοϊοΰσα (Αώος), 2) ό Μηλιώτικος (παραπόταμος Άλιάκμονος), 3) ό Πηνειός (Σαλαμπριά), 4) ό ’Άραχθος καί 5) ό ’Αχελώος (’Άσπρος). Μία των κορυφών τής Πίνδου είναι καί τό Ν. τής Καλαμπάκας καί ΝΔ. τών Τρικκάλων ύπερκείμενον Κερκέτιον όρος (Κοινώς Κόζιακας).
Πρός Β. περιβάλλεται ύπό τών γραφικωτάτων Χασιωτικών όρέων ή Χασίων, εις τά όποια είχον έπί Τουρκοκρατίας τά λημέρια των περίφημοι άρματωλοί καί κλέφτες, οί Βλαχαβαΐοι, οΐ Ψυρραΐοι, οί Μανδαλαΐοι καί άλλοι.
Ταύτα, παρά τά όποια κατά τόν άτυχή πόλεμον του 1897 διεξήχθησαν αγώνες, καί δη παρά τό χωρίον Άσπροκκλησίαν, φέροντες τό όνομα «Έπιχειρήσεις Χασίων» (πρβλ. ’Έκθεσιν τοΰ τότε Διαδόχου καί κατόπιν Βασιλέως Κωνσταντίνου), άποκλείουσι τήν διάβασιν έκ τοΰ δυτικοΰ τούτου μέρους τής Θεσσαλίας πρός τήν Μακεδονίαν καί είναι τό όριον μεταξύ αυτών, καθώς ήσαν προ τοΰ 1912, καί τό όριον Ελλάδος καί Τουρκίας πρός Β. έν τή έπαρχία ταύτη.
Τό πεδινόν μέρος τής Επαρχίας Καλαμπάκας είναι έλάχιστον.
Β’ ΠΟΤΑΜΟI
Ποταμοί τής Επαρχίας Καλαμπάκας είναι :
A’) Ό Αχελώος, ήτοι ό Άσπροπόταμος ή ’Άσπρος, όστις λέγεται έτσι άπό τις άσπρες πέτρες του, τά άσπρα χαλίκια του, καί όστις έδωκε τό όνομά του εις τήν όμώνυμον μεγάλην όρεινήν περιφέρειαν τής Πίνδου τήν περιστοιχιζομένην άπό τά βουνά τής Κρανιάς, τής Άνθούσης, τοΰ Στεφανίου, Χαλκίου καί Γαρδικίου, τών όποίων τά νερά μέ νοστιμότατες πέστροφες χύνονται εις αύτόν.
Πηγάζων έκ τής Πίνδου, παρά τό χωρίον Χαλίκιον, δεχόμενος τά ϋδατα πολλών παραποτάμων του καί διερχόμενος τήν Αιτωλοακαρνανίαν εκβάλλει εϊς τήν θάλασσαν ό ’Αχελώος ού μακράν του Μεσολογγίου.
Β’) Ό Πηνειός, ό κύριος ποταμός καί όλης τής Θεσσαλίας, ήτις λίαν προσφυώς καλείται ΰπό τοΰ Εύριπίδου χώρα τοΰ Πηνειού (Τρωάδ. 216).
Ούτος λέγεται κοινώς άπό τοΰ Μεσαίωνος καί δή τής ’Άννης Κομνηνής (1150 μ. X.) καί Σαλαμπριά. Πηγάζων έκ τής κορυφής τής Πίνδου Ρόνας (άρχ. Ποιου) μικρόν προς Ν. τοΰ Ζυγοΰ τοΰ Μετσόβου καί σχηματίζων μισγάγκειαν (ύδρορρήν), εγκαταλείπει τήν έπαρχίαν Καλαμπάκας εισερχόμενος εις τήν έπαρχίαν Τρικάλων παρά τά όρια τών χωρίων Περιστέρας αριστερόθεν, καί Βητουμά δεξιόθεν.
Παραπόταμοι τοΰ Πηνειού έν τή ’Επαρχία Καλαμπάκας είναι έκ τής δεξιάς μέν όχθης αύτοΰ :
1) Τό ποτάμι(ον) Γοδοβάσδας (Καλομοίρας).
2) Τό Καστανιώτικο ποτάμι(ον).
3) Τό Κλινοβίτικο ποτάμι.
Έκ δέ τής άριστεράς όχθης οί έξής παραπόταμοι :
1) Ό Τζενεραδιώτικος ή Λυμποχοβίτικος.
2) Ό ’Ίων (κοινώς Μορκάνι).
καί
3) Ό Ληθαΐος (Τρικκαλινός).
’Ανέκαθεν άπό τής άπελευθερώσεώς της μέχρι σήμερον ή ’Επαρχία Καλαμπάκας είχε καί εχει πρωτεύουσαν τήν Καλαμπάκαν. Κατ’ άρχάς ή Επαρχία διωκειτο άπό Έπάρχους.
’Ήδη, καίτοι άπό πολλοΰ καταργηθέντων τών Έπάρχων έν τή Παλαιά Έλλάδι καί διατηρούμενων μόνον είς τινα μέρη τής Νέας Ελλάδος π. χ. Γρεβενά κλπ., ή διοικητική διαίρεσις τής ’Επαρχίας έξακολουθεΐ νά έχη σημασίαν διά τήν έγκατάστασιν έν τή πρωτευούση τής ’Επαρχίας διαφόρων άρχών, Ειρηνοδικείου, Ταμείου κλπ., αι όποϊαι έξυπηρετοΰν όλόκληρον τήν έπαρχίαν.
Έκ τοΰ τέως Δήμου Αίγινίου προήλθον αί έξής Κοινότητες:
ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ
1. Κοινότης Καλαμπάκας (1915 – 1937)
Πρωτεύουσα τής Κοινότητος είναι ή Καλαμπάκα, ήτις έχει πληθυσμόν 2.695, έξ ών 1.383 άρρενες καί 1.312 θήλεις καί προϋπολογισμόν έσόδων δρχ. 437.943.
Ή Καλαμπάκα είναι άμφιθεατρικώς έκτισμένη παρά τό άρχαΐον Αίγίνιον καί τούς Βυζαντινούς Σταγούς.
Έξαπλουμένη δέ εις τούς πρόποδας τών βράχων τών Μετεώρων καί δή τών βράχων «Άγιά» καί «Άλσος», όπου άλλοτε έπιβλητικαί ύψοΰντο αΐ Ίεραί Μοναί τών Άγιων ’Αποστόλων καί τής Άλύσεως τοΰ Άπ. Πέτρου, παρουσιάζει έξωτερικώς άπό τοΰ Σιδηροδρόμου καί τοΰ Άϊ – Αιά μεγαλειώδη καί γοητευτικήν άποψιν.
’Έχει κλΐμα ξηρόν καί ύγιεινόν, πολύ όμοιάζον μέ τό τών ’Αθηνών.
Ή Καλαμπάκα, ή τό άρχαΐον Αίγίνιον, όπερ ήτο ή πρωτεύουσα των Τυμφαίων κατά Στράβωνα (Βιβλ. Ζ’, κεφ. Ζ’, § 9), λόγω τής θέσεώς της, είδε περίφημους στρατηγούς καί των Μακεδόνων καί των Ρωμαίων καί αυτόν τον ’Ιούλιον Καίσαρα να άγωνίζωνται προς άπόκτησίν της.
Κατά τούς Βυζαντινούς χρόνους ύπέστη Σλαυϊκάς έπιδρομάς καί μετά την άλωσιν τής Κωνσταντινουπόλεως ύπό των Λατίνων (1204) περιήλθεν εις τό κράτος τοΰ Μιχ. Κομνηνοΰ τής ’Ηπείρου καί κατόπιν, άλληλοδιαδόχως, εις την κτήσιν των δουκών των Νέων Πατρών, των Φράγκων καί πάλιν των Βυζαντινών, τών Σέρβων καί τέλος τών Τούρκων, κατά τών όποίων τώ 1854 ό Χριστόδουλος Χατζηπέτρος έπολέμησεν ένταΰθα μετ’ άλλων έπαναστατών, παρά τήν θέσιν «Άϊ – Λιας» καί «Μύλος Βαρλαμίτικος».
Περίφημος είναι ό ναός τής Παναγίας, ρυθμού Βασιλικής, όστις άνηγέρθη, κατά τόν καθηγητήν κ. Γ. Σωτηρίου, τόν 11ον αιώνα, με τόν πολλοΰ λόγου άξιον άμβωνά της, όστις εϋρίσκεται εις τό μέσον τοΰ ναού κάί τό «κιβώριον» καί τό «Σύνθρονον», τά εύρισκόμενα έν τώ Ίερώ Βήματι.
Ή Καλαμπάκα, έχουσα τοιαύτην ένδοξον ιστορίαν, δέν ύστέρησεν εις πρόοδον καί άπό τής άπελευθερώσεώς της άπό τών Τούρκων μέχρι σήμερον.
Με τό Είρηνοδικεΐον, Δασαρχεΐον Α’τάξ., Εφορείαν, τήν Ύποδιοίκησιν Χωροφυλακής, τό Ταμεΐον Β’ τάξ., τό Ταχυδρομεΐον καί Τηλεγραφεΐον, τό Υποκατάστημα τής Εθνικής Τραπέζης, τό φυτώριον τοΰ Ύπ. Γεωργίας καί τό Πρακτορεΐον τής ’Αγροτικής Τραπέζης εξυπηρετεί όλόκληρον τήν ’Επαρχίαν Καλαμπάκας.
Τώ 1897, διά προσωπικής έργασίας τών κατοίκων, έγινεν ο δρόμος Πλατείας Πλατάνου έως Σιδηροδρόμου, νυν οδός Κονδύλη όνομαζομένη, ήτις καί έδενδροφυτεύθη άργότερα, προνοία τού τότε ταγματάρχου Ν. Κοκοτάκη.
Ή κεντρική πλατεία, ευρισκόμενη όπου άλλοτε έπί Βυζαντινών χρόνων ήτο ή άγορά, « τo Έμπόριον», ήτις είχε ρυμοτομηθή έπί Δημάρχου Κωνσταντίνου Άλεξιάδου,(φωτο 1) (διετέλεσε δήμαρχος Καλαμπάκας 1895-1897 και 1907-1914) καί ή πλατεία τής Εβδομαδιαίας αγοράς, αί όποΐαι κατεσκευάσθησαν καί έξωραΐσθησαν έπί προέδρου τής Κοινότητος Δ. Αγαπίδου καί έστοίχισαν περί τάς 160 χιλ. δραχ., προσέδωσαν νέαν όψιν εις τήν Καλαμπάκαν.
Επίσης καί τό άπέριττον, άλλ’ ώραΐον Ήρώον, όπερ έγένετο εις τήν Κεντρικήν Πλατείαν έπί προέδρου Κοινότητος Γ. Μουλά δι’ έράνων καί θεατρικών παραστάσεων καί όπερ είκονίζει τήν Ελλάδα έπί τής μιας πλευράς, στεφανοΰσαν μέ στέφανον δάφνης τούς υπέρ πίστεως καί πατρίδος πεσόντας Καλαμπακιώτας, ών τά ονόματα είναι άναγεγραμμένα έπί τής έτέρας πλευράς, στολίζει τήν Καλαμπάκαν.
Ή λαϊκή έκπαίδευσις, υπέρ τής όποίας είχε φροντίσει καί ό άλλοτε ’Επίσκοπος Σταγών Παΐσιος, ίδρύσας σχολήν ένταΰθα καί έν Μετεώροις, καί χάριν τής όποιας ίδρύθη δημοτικόν σχολεΐον άπό τοΰ 1882, παρέχεται σήμερον εις 389 μαθητάς καί μαθήτριας διά τριών διδασκάλων, τών κ. κ. Θεολόγη Παπαγεωργίου, διευθυντοΰ, Γεωργίου Μπαντέκα, Άλ. ’Αλεξίου καί δύο διδασκαλισσών, δος Γκίκα καί δος Λιάπη, καί στεγάζεται εις δύο καλά κτίρια, εις τήν λεγομένην «Κωνστάντειον Σχολήν», ήτις «έγένετο δαπάναις Κωνσταντίου Γεωργίου, Ηγουμένου Μονής ‘Αγίου Στεφάνου, έν έτει 1893», κατά σχετικήν έπιγραφήν, καί εις τό άλλοτε έπισκοπικόν κτίριον Σταγών, όπερ «άνεγερθέν έκ βάθρων εν έτει 1874, διά συνδρομής του θεοφιλέστατου Επισκόπου Σταγών Κου Κλήμεντος καί εξόδων τής Επαρχίας καί τή έπιστασία Κωνσταντίου Ηγουμένου ‘Αγίου Στεφάνου», τή συγκαταθέσει τοΰ νυν φιλομοΰσου Σεβ. Μητροπολίτου Τρίκκης καί Σταγών Κου Πολυκάρπου,(Σ.Σ.: 1914-1945) μετεσκευάσθη εις σχολεΐον Δημοτικόν.
’Ανέκαθεν υπήρχε καί επί τουρκοκρατίας έν Καλαμπάκα Ελληνικόν Σχολεΐον, συντηρούμενον όπό τής Εκκλησίας καί εις τό όποιον έδίδασκον, ώς έπί τό πλεΐστον, άπόψοιτοι τής Ζωσιμαίας Σχολής των Ίωαννίνων. ’Από δέ τοΰ σχολικού έτους 1882—83, δαπάναις τοΰ Κράτους, έλειτοΰργει ένταΰθα τό Ελληνικόν Σχολεΐον μέ τρεις τάξεις.
Τοΰτο μετετράπη τώ 1928—29 εις Ήμιγυμνάσιον καί άπό τοΰ τρέχοντος σχολ. έτους εις πλήρες Γυμνάσιον, χάρις εις τάς ένεργείας του Κοινοτικού Συμβουλίου, τοΰ προεδρευομένου όπό τοΰ ίατροΰ κ. Χρ. Παπαγιάννη, καί κατ’ εξοχήν χάρις εις τάς ένεργείας τοΰ Σεβ. Μητροπολίτου Κου Πολυκάρπου καί τοΰ Γεν. Έπιθεωρητοΰ κ. Κωνσταντίνου Άναγνωστοπούλου.
Κατ’ αΰτάς δέ γίνεται ένέργεια υπό τοΰ ρέκτου Νομάρχου Τρικκάλων κ. Νικ. Άντωνοπούλου,(Σ.Σ: διατέλεσε Νομάρχης Τρικάλων το 1936) όπως κτισθή καί Γυμνασιακόν κτίριον ένταΰθα, τή συνδρομή τοΰ έν ’Αμερική πλουσίου Καλαμπακιώτου κ. Ζώρα η Ζώρου, όστις ύπεσχέθη νά δώση προς τοΰτο 10 χιλ. δολλάρια.
Τή ένεργεία τοΰ κ. Νομάρχου έξεπονήθησαν ύπό τοΰ υπουργείου Παιδείας τά σχετικά σχεδιαγράμματα, τά όποια καί έστάλησαν εις ’Αμερικήν εις τόν κ. Ζώραν διά νά τά ϊδη, τά έγκρίνη καί στείλη τά ύποσχεθέντα διά τό Γυμνασιακόν κτίριον Καλαμπάκας, τό όποιον θά λέγηται «Ζώρειον Γυμνάσιον » καί προϋπολογίζεται ότι θά στοιχίση 2 εκατομμύρια δραχμών.
Ή Καλαμπάκα αποτελεί ιδίαν έκκλησιαστικήν ένορίαν, «τής Κοιμήσεως τής Θεοτόκου», μέ πολλά έξωκκλήσια, μέ έσοδα 72.524 δραχ. καί έξοδα 71.110 δραχ. καί μέ δύο ιερείς.
“Αλλοτε ή Εκκλησία εΐχεν υπό τήν κατοχήν της καί τό κτίριον τής Κεντρικής Πλατείας, όπου τό καφφενεΐον καί Ξενοδοχεΐον «Μετέωρα», τό όποιον έκτίσθη δαπάναις τής ’Εκκλησίας τώ 1892, άλλ’ άπό τοΰ 1914, κοινή συμφωνία Ένοριακής Επιτροπής καί Κοινότητος, περιήλθε τοΰτο εις τήν Κοινότητα Καλαμπάκας, ής τά γραφεία στεγάζονται εις τόν άνω όροφον αύτοΰ.
Ή Εκκλησία τής Καλαμπάκας, τή έγκρίσει τοΰ Σεβασμιωτάτου, προσέφερε καί 110 χιλ. δραχ. τελευταίως, υπέρ άνεγέρσεως νέου Δημοτικού Σχολείου, τό όποιον όμως ακόμη δέν άνηγέρθη.
Ή Καλαμπάκα, τέρμα τών θεσσαλικών Σιδηροδρόμων ούσα μέχρι τοΰδε, πρόκειται νά γίνη καί ή αφετηρία τοΰ διεθνών διαστάσεων Σιδηροδρόμου Καλαμπάκας — Κοζάνης—Βερροίας, τοΰ όποιου τά 3)4 περίπου έχουν συντελεσθή μέχρι Κοζάνης καί έχει σιδηροστρωθή μέχρι τοΰ 18ου χιλιομέτρου, μέχρι τοΰ όποιου έκυκλοφόρησε καί έμπορικός συρμός.
Τώ 1935—1936, μαζί μέ τό Βητουμά, παρήγαγε περί τάς 110.000 όκ. σίτου, 9.000 κριθής, 5.000 σικάλεως καί 200.000 αραβοσίτου.
Ή σιδηροδρομική δέ γραμμή Κ.Κ.Β. πρέπει τό γρηγορώτερον νά τελειωθή, διότι θά είναι πραγματικώς άμαρτία, τόσα έξοδευθέντα έως τώρα χρήματα νά πηγαίνουν χαμένα καί νά μείνουν καί πάλιν τόσα πλουτοπαραγωγικά μέρη τής Θεσσαλίας και Μακεδονίας άνευ συγκοινωνίας.
Χάρις εις τά έργα ταΰτα καί εις τά έργα της άμαξιτής οδού Τρικκάλων – Ιωαννίνων, η οποία, έπιτελουμένη διά τής συμβάσεως Δημοσίου καί ‘Εταιρείας «Προμηθεύς», διηνοίγη καθ’ όλον αυτής τό μήκος καί καταβάλλεται πάσα προσπάθεια διά την ταχυτέραν άποπεράτωσιν καί την εις την κυκλοφορίαν άπόδοσιν, ήτις έλπίζεται ότι θά πραγματοποιηθή εντός τοΰ έτους 1938 (Πρβλ. άπάντησιν Ύπ. Συγκοινωνίας πρός Ύφυπουργεΐον Πρωθυπουργού! «Αναγέννησις» 11—3—37), ή Καλαμπάκα έγνώρισε κατά τά τελευταία έτη ημέρας οικονομικής ακμής.
Ή Καλαμπάκα άπό τοΰ 1912 καί έντεΰθεν έπεξετάθη καί πρός τά κάτω, πρός τόν σιδηροδρομικόν σταθμόν καί τόν «Προφήτην Ήλίαν», όπου έγιναν άρκεταί καλαί οίκοδομαί.
Έν γένει κατά τά τελευταία έτη παρετηρήθη εις όλα μεγάλη βελτίωσις καί καταπληκτική πρόοδος.
Ή Καλαμπάκα έχει καί ηλεκτρικόν έργοστάσιον, τό όποιον παρέχει όλονΰκτιον καλόν φωτισμόν.
Επίσης έχει λαμπρόν έργοστάσιον αλευροβιομηχανίας, παραγωγής πάγου, λεμονάδων.
Οί κάτοικοι τής Καλαμπάκας, φιλόπονοι καί φιλήσυχοι όντες, ασχολούνται, ώς επί τό πλεΐστον, εις τήν μικράν γεωργίαν καί κτηνοτροφίαν, έχουσαν περί τάς 3.000 αιγοπρόβατα καί 200—300 άλλα μεγάλα ζώα, χάριν των οποίων ήγοράσθη ύπό τής Κοινότητος καί τό σπουδαΐον λειβάδιον «Τζέρτζη» άπό τήν Ί. Μονήν ‘Αγίου Στεφάνου αντί 750 χιλ. δραχμών.
’Ασχολούνται επίσης είς τήν σηροτροφίαν, δι’ ήν ύπάρχουν αρκετές μοριές, είς τήν κηπουρικήν καί τήν αμπελουργίαν.
Άπό τήν Διεθνή ’Έκθεσιν Θεσσαλονίκης τοΰ 1933 είς τήν Κοινότητα Καλαμπάκας άπενεμήθη χρυσοΰν βραβεΐον μετ’ επαίνου διά τά παρ’ αύτής έκτεθέντα κουκούλια, ούζο καί οίνους, καί έπαινος διά τάς σταφυλάς φράουλες.
Επίσης αρκετοί Καλαμπακιώται άσχολοΰνται λίαν έπιτυχώς καί είς τό έμπόριον, διότι ή Καλαμπάκα, ώς εμπορικόν κέντρον πρώτης τάξεως καί δή των δασικών προϊόντων, έχει άξιόλογον κίνησιν, συγκεντρούσα τά προϊόντα τής περιφερείας, τά όποια εξάγονται έντεΰθεν πρός διαφόρους διευθύνσεις, πρός Τρίκκαλα, άφ’ ών απέχουν 22 χιλιόμετρα, πρός Γρεβενά, πρός Δεσκάτην καί πρός Ιωάννινα.
’Έχει ’Εμπορικόν Σύλλογον, Σύλλογον Εγχωρίων Προϊόντων, Συνεργατικήν ‘Υποδηματοποιών, ή όποια πολλάκις άνέλαβε τήν κατασκευήν τών άρβυλών τοΰ στρατού, Σύλλογον Άμπελοκτημόνων καί Σύλλογον Κυνηγετικόν.
Ή Καλαμπάκα, ήτις όνομάζεται οΰτως έκ τοΰ τουρκικού «Καλέ-μπάκ», όπερ σημαίνει «φρούριον θεατόν», καθώς πράγματι καί φαίνεται μακρόθεν, άπό τής άπελευθερώσεώς της δέν υστέρησε καί είς πνευματικήν πρόοδον.
Πολλοί έπιστήμονές, διαφόρων ειδικοτήτων, τιμοΰν τήν Καλαμπάκαν έργαζόμενοι εύδοκίμως είς άλλας πόλεις, δικηγόροι, διδάσκαλοι, ιατροί φαρμακοποιοί, πολλάς προσενεγκόντες κατά τούς πολέμους υπηρεσίας.
Έάν έδίδετο μεγαλυτέρα προσοχή είς τό ζήτημα τής καθαριότητος τών «σοκκακιών» καί τών οδών, αί όποΐαι καί νά έσκιροστρώνοντο, έάν άνηγείρετο είς κατάλληλον κοινοτικόν οίκόπεδον Κοινοτική αγορά, είς ήν νά έστεγάζοντο τά κρεοπωλεία καί λαχανοπωλεία κλπ., ώστε νά λείψη ή παρατηρουμένη σήμερον ασχήμια, ήτις κάμνει την χειριστήν έντύπωσιν εις τάς χιλιάδας των περιηγητών, οί οποίοι επισκέπτονται κατ’ έτος μαζί με τά «Μετέωρα» καί τήν Καλαμπάκαν’ έάν έγένετο εν ξενοδοχειον καί καφφενεΐον τής προκοπής, όπου νά δύνανται νά μένουν οί ξένοι, καί μερικά άλλα έργα κοινωφελή, έξυγιαντικά καί έξωραϊστικά, θά ήδυνάμεθα νά εΐπωμεν ότι ή Καλαμπάκα θά ήτο άξια καθ’ όλα των ένδοξων παλαιών ονομάτων της καί τής εΰμενεστάτης της θέσεως.
Εις τήν Κοινότητα Καλαμπάκας υπάγονται διοικητικώς καί αί Ί. Μοναί τών Μετεώρων, «Άγία Τριάς», ήτις πρό τής ρευστοποιήσεως τής περιουσίας εΐχεν έτησίως περί τάς 150 χιλ. δραχ. έσοδα καί περί τά 250 αιγοπρόβατα, ένώ τώρα μόλις φθάνει τάς 40 χιλ. δραχ. καί τά 100 αιγοπρόβατα, καί Άγιου Στεφάνου, ήτις άλλοτε είχε μεγάλην κτηνοτροφίαν, περί τά 800 αιγοπρόβατα καί έσοδα έτησίως περί τάς 400 χιλ., ένώ τώρα μόλις φθάνει τάς 150 χιλ. καί τά 150 αιγοπρόβατα, εις τάς οποίας πολλαί άνακαινίσεις έγιναν τελευταίως.
Εις τήν Κοινότητα Καλαμπάκας υπάγεται καί τό χωρίον Βητουμά ή Μετόχι Βητουμά (μέ 212 κατοίκους, έξ ών άρρενες 129 καί θήλεις 83), εύρισκόμενον εις τήν δεξιάν όχθην του Πηνειού νοτίως του χωρίου «Παρασκευής».
Ή Μ. Μονή Βητουμά (Κοιμήσεως Θεοτόκου), ούσα άλλοτε ανεξάρτητος μονή μέ ηγούμενον έπί πολλά έτη τόν μακαρίτην Μελέτιον Καρανίκαν, συνεχωνεύθη ήδη μέ τήν Ί. Μονήν Γκούρας.
“Αλλοτε είχε προϋπολογισμόν ή Ί. Μονή Βητουμά 150 χιλ. περίπου δραχ.
Εΰρίσκεται εις ώραίαν τοποθεσίαν,έν μέσω δάσους 14 χιλ. στρεμμ. περίπου, έκ δρυών καί πρίνων, χρησιμευοντος καί ώς λειβαδιού. Ή έκκλησία τής Μονής έχει πολύ καλάς εικόνας.
ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΠΑΚΑΣ
2. Κοινότης Καστρακίου (1915 – 1937)
Αύτη άποτελεΐται άπό τό όμώνυμον χωρίον Καστράκι(ον), κείμενον εις άπόστασιν 30′ ΒΔ. τής κωμοπόλεως Καλαμπάκας, μεθ’ ής συνεδέετο άλλοτε διά στενής βατής όδοϋ, διερχομένης διά τών άμπελώνων.
Σήμερον συνδέεται διά τής άμαξιτής όδοΰ Καλαμπάκας—Καστρακίου— Μετεώρων, ήτις έχαρακτηρίσθη ώς έθνική όδός τώ 1928, έπί Οικουμενικής Κυβερνήσεως.
Αυτή, έκτεθεϊσα εις δημοπρασίαν καί χαραχθεΐσα, ήρχισε νά κατασκευάζεται σήμερον καί όσον οϋπω θά παραδοθή εις χρήσιν, προς μεγάλην άνάπτυξιν του Τουρισμού.
Τό Καστράκι(ον) είναι έκτισμένον εις πλαγιάν, καί τελευταίως έπεξετάθη καί εις τήν κάτω τής πλαγιάς κοιλάδα, καί περιβάλλεται γΰρωθεν ύπό τών βράχων τών Μετεώρων.
Έκτίσθη φαίνεται κατά τόν ΙΖ’ αιώνα. Τό Φρούριον τούτου, τό όποιον οί νεώτεροι ώνόμαζαν Καστράκι, έξ ου καί τό όνομα του χωρίου, οί άρχαΐοι ειχον φαίνεται προς άμυναν τοΰ Αίγινίου έκ τών νώτων.
Τό Καστράκι(ον) έχει 1.666 κατοίκους (801 άρρ. καί 865 θήλεις) καί προϋπολογισμόν έσόδων Κοινότητος δρ. 73.539. “Εχει Σταθμόν Χωροφυλακής, Τηλεφωνικόν καί Ταχυδρομικόν γραφειον.
Ή έκκλησιαστική ένορία τοΰ Άγιου Νικολάου, όστις έζωγραφήθη τώ 1794 έπί Επισκόπου Σταγών Παϊσίου, έχει έσοδα δρ. 31.079 έτησίως.
Έπ’ όνόματι τοΰ Άγιου Νικολάου ήρχισε νά κτίζηται άπό τοΰ 1911 καί νέα μεγάλη έκκλησία πλησίον τοΰ σχολείου, ή όποια όμως μένει ήμιτελής, άν καί θά ή μπορούσε μέ μίαν καλήν προσπάθειαν νά τελειώση, δεδομένου, ότι εις την Αμερικήν υπάρχουν 600 περίπου Καστρακινοι, οι οποίοι αρκετόν συνάλλαγμα στέλλουν κατ’ έτος εις τάς οικογένειας των, αί όποΐαι άλλως θά ύπέφερον.
Τό Δημοτικόν Σχολεϊον Καστρακίου, ίδρυθέν τώ 1882, είναι σήμερον πεντατάξιον, μέ 263 μαθητάς καί μαθήτριας καί μέ καλόν διδακτήριον, κτισθέν δαπάναις του έθνικοϋ ευεργέτου Συγγροϋ.
Έπεσκευάσθη δε τό διδακτήριον Καστρακίου καί προσετέθη, δαπάναις τής Κοινότητος καί διά προσωπικής εργασίας των κατοίκων καί δι’ ένισχύσεως τοΰ Κράτους, όλόκληρος δεύτερος όροφος.
Τό Καστράκι(ον) έχει κοινοτικόν δάσος έκ δρυών, έκτάσεως 8—10 χιλ. στρεμμάτων, έξ οΰ θεραπεύονται αί άνάγκαι ξυλεύσεως των χωρικών καί εισπράττει ή Κοινότης περί τάς 30.000 δραχ. έτησίως.
Οί κάτοικοι ασχολούνται εις τήν γεωργίαν μέ τελευταίαν παραγωγήν 55 χιλ. όκάδων σίτου, 6 χιλ. κριθής, 10 χιλ. σικάλεως καί 150 χιλ. άραβοσίτου, εις τήν αμπελουργίαν μέ 2.500 στρέμμ. αμπέλων, έξ ών παράγουν τό περίφημο Καστρακινό κρασί (μαύρο καί ρητινίτην) καί ούζο έξαίρετο, εις μικράν σηροτροφίαν, δι’ ήν έχουν κάμποσες μοριές, καί εις μικράν κτηνοτροφίαν μέ 5.235 αιγοπρόβατα καί 200—300 μεγάλα ζώα.
Ενταύθα υπάγονται διοικητικώς καί αί Ί. Μοναί:
1) ‘1. Μ. Βαρλαάμ, ή όποία εΐχεν άλλοτε περί τά 500 αιγοπρόβατα, ενώ τώρα έχει μόλις περί τά 120.
2) Ί . Μ. Μεταμορφώσεως, εις ήν άνήκουν τά πέριξ τοΰ Καστρακίου δάση-λειβάδια Χελιμόδι καί Καλανάκι (2—3 χιλ. στρεμμ.), εις ά βόσκουν περί τά 600 αιγοπρόβατα, καί Δριστανός (4—5 χιλ.στρέμμ.), εις ην βόσκουν περί τά 1.000 αιγοπρόβατα.
’Άλλοτε ή ‘1. Μονή Μεταμορφώσεως εΐχεν έσοδα 500 χιλ. δρ. έτησίως καί 400 αιγοπρόβατα, ένω σήμερον ανέρχονται μόλις εις 150 χιλ. δρχ. καί 30—40 αιγοπρόβατα.
3) Ή ‘1. Μονή Ρωσσάνου καί 4) Ή Ί. Μ. Άγιου Νικολάου Άναπαυσά.
Διατελέσαντες Δήμαρχοι Δήμου Αίγινίου Επαρχίας Καλαμπάκας (πριν γίνει δήμος Καλαμπάκας 1883-1914).
1) Καλαμπάκας Ιωάννης 1883—1887.
2) Σταθάκης Βασίλειος 1888—1903.
3) Ραμμίδης Γεώργιος 1903—1907.
4) Άλεξιάδης Κωνσταντίνος 1907—1914.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1
Εντύπωση προκαλεί πως στο συγκεκριμένο άρθρο δεν παρατίθενται στοιχεία για τους δημοτικούς άρχοντες (δημάρχους και κοιν. συμβούλους) της περιόδου 1914-1937 στον Δήμο Καλαμπάκας.
Πιθανότατα ο αρθρογράφος θεωρούσε αυτονόητο να είναι γνωστά τότε τα ονόματα στους αναγνώστες και αναφέρθηκε μόνο σε όσους χρημάτησαν στο παρελθόν ως δήμαρχοι Αιγινίου 1883-1914
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2
Στοιχεία για τους διατελέσαντες δημάρχους Καλαμπάκας εκείνη την περίοδο δεν βρέθηκαν ούτε στην ιστοσελίδα του δήμου Καλαμπάκας νυν Μετεώρων.
Στην wikipedia υπάρχουν στοιχεία από το 1975 και εντεύθεν
Επιμέλεια:
Νίκος Μουτσίκας
[email protected]
(Επικοινωνία για τυχόν σφάλματα, παραλήψεις, διευκρινήσεις, διορθώσεις)
*Στο επόμενο οι λοιπές κοινότητες του πρώην δήμου Αιγινίου ήτοι:
3. Κοινότης Σκεπαρίου.
4. Κοινότης Βλαχάβας.
5. Κοινότης Αύρας (Κοπραίνης).
6. Κοινότης θεόπετρας (Κουδελτσίου).
7. Κοινότης Βασιλικής (Βοεδόδας).
8. Κοινότης Σαρακίνας.
9. Κοινότης Διάβας (Πρεβέντας).
