“Μεσούσης” της επιδημίας του κορωνοϊού, κάτι το “επίκαιρο”, ιστορικές αναφορές σε γραπτά κείμενα για μιά άλλη επιδημία που ήταν “δημοφιλής” εκείνη την εποχή, την επιδημία της πανούκλας στην περιοχή των Τρικάλων από το 1600 μέχρι τα τέλη του 1700.
Η αρχαιότερη γραπτή αναφορά για την εμφάνιση της επιδημίας στον θεσσαλικό χώρο ανάγεται τον 15ο αιώνα, στην διετία 1466-1467
Κατά τον επόμενο, 16ο αιώνα αναφέρεται ότι η επιδημία έπληξε την Θεσσαλία τρεις φορές, το 1545,` το 1555 και το 1565.(1)
Τον 17ο αιώνα, η πανούκλα έπληξε τα Τρίκαλα και την Λάρισα, τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα της Θεσσαλίας, το έτος 1611.
Το 1679, η επιδημία πλήττει τη περιοχή των Τρικάλων και της Καλαμπάκας, με πολλή ένταση.(2)
Ο μετεωρίτης καλόγερος σημείωσε σχετικώς τα εξής «ετους 1679 Ειούνη ο θανατηκόν περσώ [περισσό]».
Δεν μας πληροφορεί, φυσικά, για τον αριθμό των θυμάτων, αλλά με την λέξη περισσό δίνει την έκταση της συμφοράς.
Το 1759-1760, η Λάρισα, ο Τύρναβος και τα Τρίκαλα επλήγησαν, για μία ακόμα φορά από την φοβερή ασθένεια.
Τον Μάρτιο τον 1762 (3) η πανούκλα “μετακόμισε” από τα Τρίκαλα στην κοντινή Φαρκαδόνα (Τζηγότι).
Η σχετική ενθύμηση αναφέρει και τον αριθμό των Θυμάτων: «αψξβ’ [1662] μαρτίου μηνός τω θανατικό στο Τζηγότι και απέθαναν έως πενήντα ψυχές και παράνον [παραπάνω] (…)»
Μεγαλύτερη ένταση είχε η επιδημία η οποία έπληξε τα Τρίκαλα την άνοιξη τον 1787 (ταυτόχρονα και την Λάρισα).
Ο θυμησογράφος αναφέρει τα εξής (4)
«Ετος 1787 Μαίου 4 έδοκεν το Θανατικόν δια τας αμαρτίας μας και απέθανον ο κόσμος όλον το καλοκαίρι Τούρκοι έως χίλιοι και παράνω άνδρες μερικοί και γυναίκες πολλές και πεδία και Χριστιανοί ως εκατόν και έγινεν μεγάλος χαλασμός εις τον κόσμον (…)»
Πριν από την εκπνοή του 18ου αιώνα το θανατικό έπληξε και πάλι το Πήλιο και την περιοχή των Τρικάλων, τον Ιούνιο του 1791. Στη Φαρκαδόνα πέθαναν περισσότερα από 40 άτομα.
Οι κάτοικοι ζήτησαν από τους καλόγερους της Μονής του Δουσίκου-Αγ. Βησσαρίωνα της Πύλης των Τρικάλων να φέρουν στον οικισμό τους την κάρα τον αγίου Βησσαρίωνα, ο οποίος θεωρούνταν προστάτης από την φοβερή πανούκλα.(5)
Μονή του Δουσίκου-Αγ. Βησσαρίωνα Πύλης Τρικάλων
Η εμφάνιση τον κακού καταγράφηκε σε δύο σχετικές ενθυμήσεις με χρονολογία 1.6.1791:
«1791 Ιουνίου μηνός πρώτη. Εβάρησε το θανατηκο και απέθαναν έως σαράντα ψηχές και παράνο [παραπάνω] και πήγαμαν και ηφέραμε τον άγιον Βησάριον από Τουσηκον (Δούσικον) εις Τζηγότη Τρανόν [Φαρκαδόνα] (…)».
Εκτός από την Φαρκαδόνα την ίδια χρονιά επλήγη και το Ρίζωμα των Τρικάλων. Οι κάτοικοί του ζήτησαν την κάρα τον αγίου Βησσαρίωνα ως ασπίδα κατά τον θανατικού.
1792 (6)
Ένας θυμησογράφος σημείωσε, μεταξύ των άλλων και τα εξής, στις 12.6.1792:
“(…) εις τον ίδιον καιρόν ήγουν όλον τον χρόνον έστειλεν ο Θεός την ολέθριον νόσον και εις τα Τρίκαλα μάλιστα και εις όλας τας πολιτείας, Λάρισα λέγω, Θεσσαλονίκη και Αλασσώνα εις όλα τα χωρία”
Τα ίδια γράφει και ο καλόγερος της Μονής Παλιοκαρυάς, στο οροπέδιο της Δεσκάτης, στον κώδικά της: (7)
«Εν έτει 1792 ήταν πανούκλα εις την Λάρισα, τα Τρίκαλα, Ελασσόνα και Γρεβενά, και Κατερίνη και όλα τα κάστρα (πόλεις) και τα χωρία ήταν μολυσμένα (…)»
Χωρίς υπερβολή, λοιπόν, ειδικά ο 18ος αιώνας υπήρξε ένας αιώνας συμφορών για τα Τρίκαλα και τη Θεσσαλία.
Καθώς δεν υπήρχαν γιατροί, η μοναδική απαντοχή τους ήταν ο Θεός.
Γνωρίζοντας ότι η κάρα τον αγίου Βησσαρίωνα ήταν προστάτης κατά της πανούκλας, παρακαλούσαν τους καλογέρους της Μονής του Δουσίκου να επισκεφθούν με την κάρα τον οικισμό τους.
Τέτοιες αναφορές συναντούνται στον κώδικα 59 της εν λόγω μονής, μερικές από τις οποίες είναι ήδη δημοσιευμένες.
Παραπομές:
(1) Β. Hrabak, “Η πανώλη στις βαλκανικές χώρες υπό την οθωμανική κατοχή” (Κώστας Π. Κωστής)
(2) (Γιαννόπουλος «Χρονικά σημειώματα Θεσσαλίας», Νεολόγον Εβδομαδιαία Επιθεώρησις, 13 Κωνσταντινούπολις 1893)
(3) (Δημήτριος Γ. Καλούσιος, «Τρικαλινά Σύμμεικτα», Θεσσαλικό Ημερολόγιο 20 Λάρισα 1991)
(4) (Ν.Α.Βέης “χειρόγραφα και παλαιότυπα Αγίου Νικολάου Τρικάλων”, Αθήναι 1965)
(5) (Δημήτριος Γ. Καλούσιος, «Τρικαλινά Σύμμεικτα», Θεσσαλικό Ημερολόγιο 20 Λάρισα 1991)
(6) (Ιωάννα Γαλανούλη “Η πανούκλα στο Ρίζωμα των Τρικάλων”. Μια δωρεά των κατοίκων του στη Μονή Δουσίκου 2004 Θεσσαλικό ημερολόγιο)
(7) (Λουκόπουλος, «Από έναν κώδικα διαλυμένου μοναστηριού του Ολύμπου», Ημερολόγιο της Μεγάλης Ελλάδος, Αθήναι 1936)
Πηγές:
– Περιοδικό ιστορίας της ελληνικής ιατρικής ΔΕΛΤΟΣ, έτ. 21ο, τεύχος 41, Αθήνα Δεκ. 2011, ο. 23-26).
– fatsimare.gr “ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ ΤΡΙΚΚΑΙΩΝ”
– Θεσσαλικό Ημερολόγιο Δημήτριος Γ. Καλούσιος, «Τρικαλινά Σύμμεικτα»
– Γιαννόπουλος «Χρονικά σημειώματα Θεσσαλίας»
