Από την παρουσίαση του βιβλίου του ιστορικού Χάρη Κουδούνα , φιλολόγου-ιστορικού, Δ/ντριας 9ου Γυμνασίου Τρικάλων
Η αλήθεια είναι ότι ένα μικρό αφιέρωμα από μόνο του δεν μπορεί να αποδώσει το εύρος της σπουδαιότητας μιας επιστημονικής μελέτης. Η εμπιστοσύνη και η φιλία του Χάρη Κουδούνα με τιμά ιδιαίτερα. Να επισημάνω ότι ο Χάρης Κουδούνας είναι ακαδημαϊκός δάσκαλος πολυγραφότατος. Έχει συγγράψει πολλά βιβλία που αφορούν ιστορικά θέματα αλλά έχει ασχοληθεί και με την ποίηση. Το συγκεκριμένο έργο προσφέρει απαντήσεις στις βαθύτερες αναζητήσεις μας και με γλαφυρότητα εξυφαίνει τις αλήθειες που συνόδευσαν τα ιστορικά πρόσωπα στις αποφάσεις και στον τρόπο που ενήργησαν.
Είναι ένα έργο που δεν πρέπει να λείπει από τη βιβλιοθήκη μας, καθώς στο βιβλίο συναντά κανείς όλα τα παρακάτω ενδιαφέροντα στοιχεία και θέματα:
Σύμβολα, πολιτιστική διπλωματία, Βυζαντινός πολιτισμός, οικουμενικότητα στη βάση του Ελληνικού πολιτισμού.
Το βιβλίο είναι ένα υπέροχο Ιστορικό Δοκίμιο με την ελκυστικότητα και την αφηγηματικότητα μυθιστορήματος και άκρως γοητευτικά στοιχεία: υποθέσεις εργασίας που γεμίζουν «Κενά» της Ιστορίας
Ο κοσμοπολιτισμός της εποχής των Σταυροφοριών, συναντά τον βυζαντινό πολιτισμό.
Ο Πολυδιάστατος, σύνθετος χαρακτήρας του βιβλίου και η διευρυμένη φαντασία του συγγραφέα που επιβεβαιώνεται, εν πολλοίς, από την ιστορική τεκμηρίωση απογειώνουν τις θετικές μας εντυπώσεις και κρίσεις.
Η πλοκή της αφήγησης και ο τρόπος δόμησης των λεπτομερειών της Ιστορίας φανερώνουν έναν δεξιοτέχνη συγγραφέα, που κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο και κοχλάζον ως το τέλος.
Το μυστήριο, το αίνιγμα του βιβλίου (κώδικες, σύμβολα και αποκωδικοποίησή τους) σε συνδυασμό με τον πετρόχτιστο βυζαντινό ναό της Πόρτα – Παναγιάς μας προσφέρουν την γοητεία που αναδύεται, σαν άλλη Αφροδίτη, μέσα από την αχλύ του μεσαιωνικού χρόνου…
Η μελέτηαποτελεί μία συμβολή στραμμένη στο να παρέχει εφικτές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα και να επιδιώξει με αυτές, στο να διαμορφώσει υποθέσεις, που αφορούν την τοποθεσία που θα μπορούσε να είχε φιλοξενήσει έστω και για λίγο διάστημα την Σινδόνη πρώτα και στη συνέχεια ή ταυτόχρονα, την Αγία Οικία της Θεοτόκου.
Η παρούσα έρευνα, προτίθεται στο να ανασχηματίσει την παλαιά “Οδό των Αγγέλων”, τοποθετούμενη μεταξύ του Δουκάτου των Αθηνών, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου, μία από τις τέσσερις πορείες – την τρίτη, σε χρονολογική σειρά – ακολουθούμενη από την μετατόπιση της Αγίας Οικίας, πρίν την άφιξή της στο Λορέτο. Τίθεται ο στόχος επίσης, της παροχής πληροφοριών σχετικά με την “συζητημένη διέλευση” της Σινδόνης από την Αθήνα, τοποθετώντας υπό έμφαση, ορισμένα σημαντικά στοιχεία που τα δύο κειμήλια (η Σινδόνη και η Αγία Οικία του Λορέτο), έχουν από κοινού. Η μελέτη παρέχει καινούργια κριτήρια αξιολόγησης, έτσι ώστε να υπάρξει η περισυλλογή και ο ανασχηματισμός των ενδεχόμενων “κενών” της ιστορίας, καθώς και της γνώσης, σχετικά με τα παλαιά κάστρα της Θεσσαλίας, αναλύοντας και ερμηνεύοντας τα αρχαία σύμβολα που και σήμερα υπάρχουν ακόμη στα μοναστήρια και στις βυζαντινές εκκλησίες του 12ου και 13ου αιώνα, σημαντικές στάσεις στο έπος της αυτοκρατορικής οικογένειας των Κομνηνών και αργότερα, των Αγγέλων Δούκα Κομνηνών.
“Μία άγνωστη στους πολλούς και σπάνια ιστορική πληροφόρηση σχετικά με τη Μονή της “Πόρτας Παναγιάς” ή όπως στα βυζαντινά χρόνια απεκαλείτο “Ιερά Μονή της Ακαταμάχητου Θεοτόκου των Μεγάλων Πυλών”, την οποία οικοδόμησε η βυζαντινή οικογένεια των Αγγέλων Δούκα Κομνηνών. Όπως η τεκμηριωμένη ιστορική έρευνα του καθηγητή – ακαδημαϊκού της Ακαδημίας Επιστημών Γραμμάτων και Τεχνών “Angelica Constantiniana” της Ρώμης, Χάρη Κουδούνα, αποδεικνύει, στη Μονή αυτή που σήμερα είναι μετόχι της Ι.Μ. Δουσίκου, εφυλάσσοντο οι πέτρες από την Αγία Οικία της Θεοτόκου στη Ναζαρέτ. Από τις πέτρες αυτές, κατόπιν μεταφοράς, προέκυψε ο Ιερός Ναός της Παναγίας του Λορέτο στον Νομό των Μάρκε Ιταλίας. Ειδικότερα, οι πέτρες αυτές μεταφέρθηκαν στο Λορέτο από την Πύλη Τρικάλων, όπου είχανε φυλαχθεί και προστατευτεί στο βυζαντινό Μοναστήρι της Πόρτας Παναγιάς.”
Τα ήδη γνωστά γεγονότα πλαισιώνονται από νέα στοιχεία και δίνονται όλες οι πιθανές ημερομηνίες της μετατόπισής τους,η συμμετοχή στο όλο εγχείρημα του μοναχικού τάγματος των Ναϊτών αλλά και των αριστοκρατικών οικογενειών των Αγγέλων Κομνηνών και των Ντε Λα Ρος. Τέλος,το συγκεκριμένο πόνημα, αφενός προσφέρει απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα και αφετέρου καθιστά αναγκαία την ανάπτυξη πολιτιστικών δικτύων που θα βοηθήσουν στην αλληλοκατανόηση και συνεργασία των λαών.
Η Ιερά Σινδόνη & η Αγία Οικία της Θεοτόκου – Η διέλευση από την Αθήνα -ΟΙ ΑΡΧΑΙΕΣ ΣΥΜΒΟΛΟΓΙΕΣ ΤΩΝ ΝΑΪΤΩΝ, ΤΩΝ ΚΙΣΤΕΡΚΙΑΝΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΑΣΚΑΛΩΝ ΑΡΧΙΤΕΧΝΙΤΩΝ ΚΟΜΑΤΣΙΝΙ – ΟΙ ΚΡΥΜΜΕΝΟΙ ΚΩΔΙΚΟΙ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΔΑΦΝΙΟΥ ΚΑΙ Η ΑΠΟΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΑΥΤΩΝ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΤΟΥ “ΠΥΘΑΓΟΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΛΦΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗΣ ΙΣΟΨΗΦΙΑΣ”
Το δοκίμιο δίνει μεγάλη σημασία στο τεράστιο πεδίο τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή που αποτελείται από μυριάδες συμβολικές φιγούρες που βρίσκονται σε εκκλησίες, μοναστήρια, φρούρια, εκκλησίες, ξενώνες, ακόμη και νοσοκομεία, που φέρνει στους μελετητές τεράστιο έργο στη μελέτη τόσο του συμβολισμού της μεσαιωνικής επιγραφικής, της σφραγιδογραφίας και της νομισματική και γενικότερα της ιστορίας της τέχνης.
Η μελέτη αυτή, ειδικότερα, στοχεύει να αναδείξει τη στενή σχέση μεταξύ του μεσαιωνικού συμβολισμού που υπάρχει στις βυζαντινές εκκλησίες της Αττικής, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου και των συζυγικών συμμαχιών μεταξύ των ευγενών οικογενειών που όχι μόνο ενέκριναν και αποφάσισαν σε ποιόν ανήκε η ηγεμονία στη Μεσόγειο, αλλά επέτρεψαν και την ανάκτηση λειψάνων από τα εδάφη των Αγίων Τόπων. Σε αυτή τη γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η Ελλάδα αντιπροσώπευε ανέκαθεν μια στρατηγική «πύλη», της οποίας η παρουσία και η σημασία δεν πρέπει οπωσδήποτε να υποτιμηθεί.
Ο συγγραφέας, ένας καταξιωμένος επιστήμονας, ερευνητής, λογοτέχνης, ένας πνευματικός άνθρωπος αλλά κυρίως ένα ανήσυχο πνεύμα, αφού ανακάλυψε, λόγω καταγωγής όπως και μιας σειράς συγκυριών, τους Ιερούς Λίθους της Αγίας Οικίας, μελέτησε την υπάρχουσα βιβλιογραφία, τα αρχαιολογικά δεδομένα, τις αρχειακές πηγές, επισκέφτηκε τα δύο μνημεία, εντόπισε και παρακολούθησε κάθε ένδειξη και στοιχείο για να καταγράψει, στο τέλος, αναλυτικά και τεκμηριωμένα τη διαδρομή των Ιερών Κειμηλίων. Ατελείωτες ώρες έρευνας, μελέτης, σκέψεων, εξαγωγής συμπερασμάτων, ενθουσιασμού, απογοητεύσεων, αγωνίας για το επόμενο βήμα και πολυάριθμων ακόμη συναισθημάτων, ορισμένα εκ των οποίων δύναται να βιώσει και ο αναγνώστης, οδήγησαν στην ολοκλήρωση του συγκεκριμένου ιστορικού δοκιμίου. Σε αυτό ο Χ. Κουδούνας όχι μόνο αποκαλύπτει το μυστικό της Ι.Μ. Πόρτας Παναγιάς αλλά επιδιώκει και να το αποκωδικοποιήσει, κατακτώντας, με αυτόν τον τρόπο, τα μυστικά του.
Πιο συγκεκριμένα, τα περιεχόμενα και την εισαγωγή διαδέχεται η περιγραφή των δύο ιερών τόπων, του Ι.Ν. της Αγίας Οικίας του Λορέτο και της Ι.Μ. Πόρτας Παναγιάς στην Πύλη Τρικάλων. Αφού τοποθετηθούν γεωγραφικά, παρατίθεται μία σύντομη ιστορική αναδρομή, πλαισιωμένη και από μία άρτια, επιστημονική και ταυτόχρονα κατανοητή, αρκετά λεπτομερειακή αρχιτεκτονική περιγραφή.
Συνολικά, το συγκεκριμένο πνευματικό δημιούργημα πραγματεύεται ένα ιδιαίτερο θέμα. Διακρίνεται για την πυκνότητα των ιστορικών γεγονότων, την πληθώρα και ποικιλία των πηγών, την επιστημονική τεκμηρίωσή του, την άρτια δομή του, τον μεστό επιστημονικό του λόγο, κατανοητό και ευανάγνωστο ταυτόχρονα από τον πιο εξειδικευμένο επιστήμονα έως τον απλό λάτρη της ιστορίας. Πετυχαίνει να μας προσφέρει πολύπλευρη μόρφωση, πολυάριθμες και ποικίλες γνώσεις και βαθιά συναισθήματα. Κατορθώνει ακόμη να καταδείξει, με τρόπο αδιαμφισβήτητο, την κοινή ιστορική πορεία και διαδρομή ανατολής και δύσης, όπως και την οικουμενικότητα του πολιτισμού. Κατά συνέπεια, η παρουσία του θεωρείται απαραίτητη στη βιβλιοθήκη όχι μόνο του κάθε ιστορικού, αρχαιολόγου, ιστοριοδίφη, φίλου της ιστορίας.
Η ιστορική μελέτη του Χάρη Κουδούνα ενισχύει τη σύνδεση των τριών πόλεων. Σύμφωνα με τη Ρωμαιοκαθολική παράδοση, οι πέτρες πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε ο ναός του Λορέτο προέρχονται από την οικία της Παναγίας και μεταφέρθηκαν με θαυμαστό τρόπο, με Αγγέλους σύμφωνα με την παράδοση, στην Πόρτα Παναγιά της Πύλης όπου και παρέμειναν για περίπου τρία χρόνια και έπειτα, διά μέσω της παλαιάς οδού Πύλης-Άρτας μεταφέρθηκαν αρχικά στην έδρα του Δεσποτάτου, την Άρτα, και στη συνέχεια στο Λορέτο της Ιταλίας, όπου και χτίστηκε η «Αγία Οικία».
Ο Δρόμος των Αγγέλων περνούσε από την Πόρτα-Παναγιά της Πύλης και την Άρτα….
Έτσι ονομάστηκε η διαδρομή που ακολουθήθηκε για να μεταφερθούν οι ιεροί λίθοι πάνω στους οποίους χτίστηκε ο καθολικός ιερός ναός «Σάντα Κάζα ντι Λορέτο», από τη Ναζαρέτ στην Ιταλία.
Σύμφωνα με τη επικρατούσα μέχρι πρόσφατα Ρωμαιοκαθολική παράδοση, οι ιεροί λίθοι (πρόκειται για τρεις πλίνθινους τοίχους) της Αγίας Οικίας της Θεοτόκου, πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε ο ναός «Santa Casa» του Λορέτο, προέρχονται από την επίγεια οικία της Παναγίας που βρίσκονταν στην Ναζαρέτ και μεταφέρθηκαν με θαυμαστό τρόπο (πάνω στα φτερά Αγγέλλων), στο Λορέτο της Ιταλίας, όπου και χτίστηκε η «Αγία Οικία», που θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα Θεομητορικά προσκυνήματα των Παπικών.
Ο «Δρόμος των Αγγέλων», αποτελείται από εκκλησίες και μοναστήρια που έκτισε η οικογένεια των Αγγέλων Κομνηνών ή συνδέθηκαν με κάποιο τρόπο με την ιστορία της οικογένειας.
Η διαδρομή ξεκινά από το Λιμάνι της Άκρας στην Παλαιστίνη, περνά από την Κύπρο, την Αθήνα (Δουκάτο των Αθηνών), την Πύλη, την Άρτα, το Πορτονόβο και καταλήγει στο Λορέτο. Πρόκειται για ένα ταξίδι στον χώρο και στον χρόνο, μιας και διέρχεται από σπουδαίες πόλεις και μνημεία και καλύπτει όλες τις ιστορικές περιόδους από τον 13ο αιώνα μέχρι τους νεώτερους χρόνους. Επίσης η διαδρομή είναι ένα «ταξίδι μνήμης» στα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στη διαδρομή του χρόνου, στα ιστορικά πρόσωπα που την διέσχισαν και στους μύθους και τις παραδόσεις που σχετίζονται με αυτά.
Η έρευνα για την καταγραφή τοποθεσιών, εκκλησιών και μοναστηριών που έχουν ιδρυθεί ή συνδέονται με κάποιο τρόπο με την οικογένεια των Αγγέλων Κομνηνών, έχει ήδη γίνει από τον ιστορικό Κουδούνα Χ. και από τον Fernando Frezzotti.
Η σημασία της συμμετοχής Πύλης Τρικάλων και της Άρτας στην υπερτοπική διαδρομή του δρόμου των Αγγέλων είναι μεγάλη.
Οι Πολιτιστικές Διαδρομές, είναι ένα από τα βασικότερα εργαλεία για την προβολή και την ερμηνεία της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο «δρόμος των Αγγέλων» αποτελεί μια θεματική πολιτιστική διαδρομή, η οποία συνδέει τα διάφορα μνημεία με προτεινόμενες διαδρομές που ενοποιούν κατά κάποιο τρόπο τα μνημεία αυτά σε ένα δίκτυο, προωθώντας γενικά τη συνεργασία, επικοινωνία και συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων με την ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών, τη διευκόλυνση συμπαραγωγών, την εκπόνηση ερευνών κοινού, την ενημέρωση για πηγές χρηματοδότησης. Η συμμετοχή της Άρτας σε μια πιστοποιημένη πολιτιστική διαδρομή, είναι πολύ σημαντική.
Οι πόλεις μέσα από την δικτύωση και τη συνεργασία με τις πόλεις που συμμετέχουν (Πύλη-Άρτα-Loreto) στη διαδρομή, αλλά και τη διεθνή προβολή τους, ως σημαντικών σταθμών της πολιτιστικής διαδρομής θα έχει την ευκαιρία:
-του επαναπροσδιορισμού της αξίας του τόπου από τους ντόπιους, μέσω της αυξημένης επισκεψιμότητας με κίνητρο τους φυσικούς και πολιτισμικούς πόρους (πόροι που συχνά υποτιμούνται από τους ντόπιους),
-της πολιτισμικής ανταλλαγής με ανθρώπους από άλλα μέρη, ανθρώπους που κατά κανόνα διαθέτουν ευαισθησίες και ενδιαφέρον για τη φύση και τον πολιτισμό του μέρους που επισκέπτονται,
-του επαναπροσδιορισμού της αξίας του τόπου από το κράτος και την κατανόηση της ανάγκης για την προστασία των μνημείων φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς,
Τα οικονομικά πλεονεκτήματα της ανάπτυξης θεματικών διαδρομών, που έχουν και άμεσο αντίκτυπο στη δημιουργία οικονομικών οφελών στην τοπική οικονομία παρουσιάζονται συνοπτικά παρακάτω:
– Αυξάνουν την ροή του τουρισμού, με άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση των εσόδων και τη δημιουργία εισοδήματος, αλλά και τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης
-Δίνουν κίνητρο για επιχειρηματικότητα στις τοπικές κοινωνίες.
-Υποστηρίζουν επενδύσεις ανάπτυξης κτιριακών υποδομών και
ανθρώπινου δυναμικού.
– Δημιουργούν εγκαταστάσεις οι οποίες συνοδεύονται από προσφορά υπηρεσιών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από τους κατοίκους των τοπικών κοινωνιών…, εφόσον αυτές εκπαιδευτούν, μυηθούν και υποστηρίξουν έντονα την ιστορικότητα του τόπου τους σε κάθε τους δραστηριότητα, και, εν γένει, στην καθημερινή τους ζωή, εικόνα και προβολή της στον δημόσιο χώρο.
Μετά από όλο αυτό το μεγάλο ταξίδι στους δρόμους του υπέροχου αυτού βιβλίου, ίσως κάποιοι ευλόγως αναρωτηθούν: ποιος διαθέτει χρόνο σήμερα για να διαβάσει, και μάλιστα τέτοια απαιτητικά και ποιοτικά βιβλία διανόησης και πνευματικού προβληματισμού; Και αν φιλοτιμηθεί, κάποτε, να ανοίξει ένα βιβλίο, πόσο είναι σε θέση, να κρίνει το περιεχόμενό του, όντας φρενήρης, ανικανοποίητος καταναλωτής εικόνων και άπειρης τεχνολογίας αντί ανήσυχος και δημιουργικός αναγνώστης;…
Αδιαμφισβήτητο, πάντως, είναι πως όποιος επιλέξει να διαβάσει το βιβλίο του Χάρη Κουδούνα, περιπλανώμενος στους δρόμους της περιπέτειας μνημείων και προσώπων, συμμέτοχος στην απόλαυση της ανάγνωσης, θα ωφεληθεί πολλαπλώς. Για όλους αυτούς τους λόγους που στα παραπάνω εξέθεσα, σας προτρέπω θερμά να το διαβάσετε όλοι!
