Του Σωτήρη Κύρμπα
Πρώτη δημοσίευση στον “διάλογο” 25 Μαΐου 2020
Ο δεκάλογος της επιτυχούς αντιμετώπισης της πανδημίας οδηγός για τον οικονομικό Γολγοθά που ακολουθεί
Ολοκληρώθηκαν δύο μήνες από την έναρξη των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας από την ελληνική πολιτεία και κοινωνία και θεωρώ ότι είναι ώρα να βγάλουμε συμπεράσματα όσον αφορά την αντιμετώπισή της, καθώς επίσης και τον “μπούσουλα” που διαθέτουμε προκειμένου να αντιμετωπίσουμε την ακόμη δυσκολότερη οικονομική συγκυρία που έρχεται. Θα μιλήσω έξω απ’ τα δόντια για να γίνει κατανοητή η σκέψη μου:
- Το πιο σημαντικό που συνέβη αυτό το ελάχιστο χρονικό διάστημα (που φαντάζει όμως σαν να πέρασαν δεκαετίες – ο… επιταχυντής της Ιστορίας πολλές φορές “χτυπά” εκεί που δεν τον περιμένεις) είναι ότι η Ελλάδα οριστικά -εφόσον διαχειριστούμε σωστά τα εφόδια που αποκτήσαμε- έπαυσε να είναι το μαύρο πρόβατο της Ευρώπης, αν όχι ολόκληρης της οικουμένης. Πλέον σαν κοινωνία μπορούμε άφοβα να κουνάμε το δάκτυλο σε μεγάλους και τρανούς που τα έκαναν λίγο-πολύ… μαντάρα στην διαχείριση της υγιειονομικής κρίσης, την ώρα που εμείς τα πήγαμε περίφημα!
- Παρόλο που φαινομενικά είναι άσχετο το ένα γεγονός απ’ το άλλο, θεωρώ ότι εάν λίγες μόλις μέρες πριν το lockdown η ελληνική κυβέρνηση δεν άλλαζε 180 μοίρες την στάση της στο θέμα της προάσπισης των εθνικών συνόρων στον Έβρο (που επέφερε η μαχητική αντίσταση των Χιωτών και Μυτιληνιών) πολύ δύσκολα θα απολάμβανε την σχεδόν πάνδημη συναίνεση της ελληνικής κοινωνίας στα περιοριστικά μέτρα. Ο ελληνικός λαός αισθανόμενος ασφάλεια όσον αφορά την εξωτερική εισβολή που επιχειρήθηκε (με την προβιά του… ανθρωπισμού από τον Ερντογάν) δέχθηκε σχεδόν αδιαμαρτύρητα περιορισμούς που σε άλλες εποχές θα ήταν αδιανόητοι. Ένας αντίλογος προς τούτο είναι ότι κλείστηκε στο σπίτι υπό την σκιά του φόβου. Συμφωνώ, πλην όμως φόβο είχαν και όλες οι κοινωνίες του πλανήτη, όμως δεν τον αντιμετώπισαν υποδειγματικότατα όπως ο ελληνικός λαός.
- Μιας και αναφέρθηκα σε υποδειγματικότατα, και πόσο έχει αλλάξει άρδην η νοοτροπία της ελληνικής κοινωνίας, να θυμίσω ότι κατά την δεκαετία του ’80 κάποιο… Σισμίκ έκανε δυο-τρεις βόλτες στο Αιγαίο και η τότε αντίδραση του ελληνικού λαού ήταν να… λεηλατήσει τα σούπερ μάρκετ και να λειτουργήσει υπό το κράτος του “ο σώζων εαυτόν σωθήτω ”. Σήμερα η συμπεριφορά των Ελλήνων ήταν ακριβώς η αντίστροφη: Μείναμε σπίτι για να διαφυλάξουμε την υγεία των συνάνθρωπων μας (κυρίως) και όχι σκεπτόμενοι μόνο το τομάρι μας.
- Καθόλου αμελητέο είναι το γεγονός ότι η ελληνική πολιτική ηγεσία εμπιστεύθηκε και έθεσε στην πρώτη γραμμή του πυρός τους καθ’ ύλη αρμόδιους επιστήμονες (επικεφαλής τον κ. Τσιόδρα) και όχι τον κάθε καρεκλοκένταυρο (συνήθως κομματόσκυλο) εκάστοτε υπουργό Υγείας που είχε προ πολλού χάσει την επαφή του με την επιστήμη του. Η… μονοκαλλιέργεια της πολιτικής στην Ελλάδα (πλην ελαχίστων περιπτώσεων) είχε βλάψει ΚΑΙ την πολιτική ΚΑΙ την επιστήμη… Απ’ όσο θυμάμαι (εδώ και μισό αιώνα δηλαδή) δεν έχει συμβεί ξανά να ακούμε άνθρωπο που ξέρει τι λέει και τι κάνει, αντί να καταφεύγει στα συνήθη πολιτικά τεχνάσματα ή ακόμη χειρότερα στις πολιτικές αρλούμπες.
- Μια μικρή επισήμανση πριν συνεχίσω τον συλλογισμό μου: Όλες οι κοινωνίες του πλανήτη και κυρίως αυτές της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις εθνικές τους κυβερνήσεις προσέφυγαν (ή αντίστοιχα καταλόγισαν ευθύνες) για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Γεγονός που προφανώς μας κάνει να συμπεράνουμε ότι στα δύσκολα καλοδεχούμενη είναι η όποια κοινοτική συνεισφορά (βλέπε μέτρα στήριξης), αλλά κατ’ ουσίαν μόνοι μας θα κληθούμε να τα βγάλουμε πέρα και εννοώ το που θα κατευθύνουμε την στήριξή μας για την ανόρθωση της οικονομίας μας.
- Συμφωνώ ότι και η υγιειονομική διαχείριση έχει απόλυτη εξάρτηση με την οικονομική, και προφανώς στα μέτρα που θα ληφθούν για την αντιμετώπιση της επερχόμενης μεγάλης ύφεσης. Οι προτεραιότητες που λήφθηκαν στο υγειονομικό προδικάζουν σε μεγάλο βαθμό την σοβαρότητα που η κάθε κυβέρνηση αντιμετωπίζει το θέμα της οικονομικής ανάκαμψης. Προφανή (αρνητικά) παραδείγματα είναι η “αντιμετώπιση” της υγιειονομικής πανδημίας από τις Η.Π.Α. και την Τουρκία: Και οι δύο, προτάσσοντας την οικονομίστικη αντίληψη ο μεν (Τραμπ), και την νεοοθωμανική παντοκρατορία (Ερντογάν) ο δε, “κατάφεραν να πετύχουν” ΚΑΙ την τεράστια εξάπλωση του κορονοϊού ΚΑΙ την οικονομική καταστροφή των χωρών τους!
- Η Ελλάδα πατώντας πάνω στην υποδειγματική αντιμετώπιση της πανδημίας έχει δύο τεράστιες ευκαιρίες μπροστά της: Η πρώτη είναι σχεδόν προφανής και ήδη την ζούμε: Βγαίνουμε να αντιμετωπίσουμε τις οικονομικές της συνέπειες πολύ πιο γρήγορα από άλλους και με μηδαμινά υπολείμματα κρουσμάτων και θυμάτων. Αυτό μας δίνει την δεύτερη ευκαιρία και τον χρόνο -δεδομένου του ελληνικού καλοκαιριού- να στρέψουμε την προσοχή μας σε τομείς που έχουν περισσότερο πληγεί απ’ το lockdown, και φυσικά την στήριξη της πολιτείας που προφανώς είναι ο ιδιωτικός τομέας. Κυρίως όμως για να δράσουμε με πνεύμα περισσότερο παραγωγικό και με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Να προχωρήσουμε στην ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση. Την στιγμή που όλες οι οικονομίες του κόσμου περιχαρακώνονται, γιατί να μην το κάνουμε κι εμείς; Η επιδότηση της παραγωγής μας (καθώς της μεταποίησης) κατά την γνώμη μου είναι μονόδρομος στα χρόνια που έρχονται. Όπως μονόδρομος είναι και η επανασύσταση της αμυντικής μας βιομηχανίας (και πλειάδας συν-εξαρτώμενων βιομηχανιών-βιοτεχνιών) απέναντι στο αδηφάγο τέρας που έχουμε γείτονά μας.
- Η μικρή ιδιοκτησία, η οικογένεια καθώς και το μεγάλο ποσοστό του ελληνικού λαού που εξαρτάται οικονομικά από τον κρατικό κορβανά βοήθησαν την χώρα να σταθεί ζωντανή και να βλέπει με αισιοδοξία το μέλλον. Τα πολλά “μαγαζάκια” που εν πολλοίς είναι οικογενειακά στην Ελλάδα, καμιά σχέση δεν έχουν με τις ευρωπαϊκές ή αμερικάνικες πολυεθνικές που προκάλεσαν μέσα στο δίμηνο εκατοντάδες εκατομμύρια ανέργους. Η ελληνική οικογένεια λειτούργησε υποστηρικτικά στο να μείνει η κοινωνία ενωμένη στην βάση της, και όχι “ο θάνατός σου η ζωή μου” όπως στις Η.Π.Α. που πολλές φορές, ακόμη και ένοπλα, διεκδικούσαν την άρση των περιοριστικών μέτρων αδιαφορώντας για την υγεία των συνανθρώπων τους. Το δε… δημόσιο αποδείχθηκε από κατάρα, ευχή! Γιατί την ώρα που είχαν κλείσει τα πάντα, μεγάλη μερίδα του ελληνικού πληθυσμού λάμβανε στο ακέραιο τον μισθό του και αντιμετώπισε (τουλάχιστον οικονομικά) εύκολα τον περιορισμό.
- Ναι, η δεκαετής προηγούμενη ταλαιπωρία του ελληνικού λαού με τα μνημόνια, την οικονομική κατάρρευση και τον μαρασμό έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην στάση που κράτησε (και σε πρωτοφανή ποσοστά επικρότησε) απέναντι στην πρωτόγνωρη αυτή κρίση. Κυρίως όμως επέδρασε σε καταλυτικό βαθμό στο να παύσει να εμπιστεύεται κάθε λογής τσαρλατάνους που απ’ το “λεφτά υπάρχουν” είχαν φθάσει να του υπόσχονται μέχρι και “ουρανοκατέβατα χρήματα” προκειμένου να εξασφαλίσουν το… δικό τους πολιτικό μέλλον. Οι Έλληνες μόλις κατάλαβαν ότι… τώρα δεν παίζουμε, με τα όσα (έστω και λίγα) όπλα διέθεταν, άφησαν στην άκρη τους “ψιθυριστές” και έδωσαν με γενναιότητα και επιτυχώς την μάχη!
Σε αντίθεση με κάποιες διαφορετικές αντιλήψεις, η στάση αυτή (και η συναίνεση που υπέδειξε) αποτελεί ΟΠΛΟ στην φαρέτρα του ελληνικού λαού και όχι το αντίθετο. Θα είναι το ατράνταχτο επιχείρημά του εάν την ώρα του… ταμείου κληθεί να πληρώσει ο λαός το τίμημα μιας κρίσης που ούτε επεδίωξε ούτε προκάλεσε επ’ ουδενί!
- Στους δύο τελευταίους μήνες ακόμη και ο κ. Μητσοτάκης ανακάλυψε ότι αφενός υπάρχουν και θαλάσσια σύνορα και αφετέρου ότι μπορούν να προστατευθούν μια χαρά αρκεί να υπάρχει η πολιτική βούληση. Επιπλέον ανακάλυψε ότι ανάπτυξη χωρίς κρατικό παρεμβατισμό δεν γίνεται, έφθασε μάλιστα να αναφέρεται και στον… Κέινς (μαύρο πρόβατο στους κύκλους του νεοφιλελευθερισμού!). Εύχομαι να τα εννοεί εν τοις πράγμασι για το καλό του ελληνικού λαού και της στήριξης της ελληνικής κοινωνίας!
Εκείνο όμως που σίγουρα ξανα-ανακάλυψε ο ελληνικός λαός είναι πως η ενότητα στην αντιμετώπιση του κοινού εχθρού (είτε πανδημία, είτε τουρκική επιθετικότητα είναι αυτή) μπορεί να συνυπάρξει με την διαφορετικότητα στις απόψεις και στην προσέγγιση αυτών των κρίσιμων μεγάλων προκλήσεων. Ο υπογράφων διαφωνεί για παράδειγμα στις κάμερες στα σχολεία ή σε διατάξεις του νομοσχεδίου για τον «Εκσυγχρονισμό της Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας» με το οποίο επιχειρείται η διευκόλυνση εγκατάστασης γιγάντιων ανεμογεννητριών στα βουνά, όμως αυτό δεν του αποτρέπει να βλέπει την συνολική εικόνα.
Ίσως να μάθαμε να κουβεντιάζαμε ήρεμα και απλά μετά από αρκετές δεκαετίες. Ίσως, γιατί τώρα γνωρίζουμε από που βαστάμε και που πηγαίνουμε.
Υ.Γ. Μόνος αντίπαλός μας είναι το προαιώνιο εμφυλιοπολεμικό μας “μικρόβιο”. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι μετά τους νικηφόρους Μηδικούς πολέμους, βγάλαμε μόνοι μας τα μάτια με τον Πελοποννησιακό…
Ας μην κλωτσήσουμε τούτη την φορά την καρδάρα με το γάλα!
